ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ - ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΚΗΣ

ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΚΗΣ

Διδακτέα ύλη

Στη σελίδα αυτή μπορείτε να βρείτε την διδακτέα και εξεταστέα ύλη των μαθημάτων Φυσικής και Χημείας του Γυμνασίου και του Λυκείου της τρέχουσας σχολικής χρονιάς 2016-17, καθώς και οδηγίες για την διδασκαλία τους, όπως ορίστηκαν απο το Υπουργείο Παιδείας έπειτα απο εισήγηση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής. Το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να κλικάρετε το μάθημα που σας ενδιαφέρει στον παρακάτω πίνακα, και αυτόματα θα δείτε την ισχύουσα ύλη για αυτό.

Διδακτέα ύλη Φυσικής, Χημείας Λυκείου και Γυμνασίου κατα το σχολικό έτος 2016-17
Λύκειο		Γυμνάσιο
ΦΥΣΙΚΗ	ΧΗΜΕΙΑ	ΦΥΣΙΚΗ	ΧΗΜΕΙΑ
Α΄ Τάξη Ημερησίου Γενικού Λυκείου	Α΄ Τάξη Ημερησίου Γενικού Λυκείου	Α΄ Τάξη Ημερησίου + Εσπερινού Γυμνασίου	Β΄ Τάξη Ημερησίου + Εσπερινού Γυμνασίου
Α΄ Τάξη Εσπερινού Γενικού Λυκείου	Α΄ Τάξη Εσπερινού Γενικού Λυκείου	Β΄ Τάξη Ημερησίου Γυμνασίου	Γ΄ Τάξη Ημερησίου + Εσπερινού Γυμνασίου
Β΄ Τάξη Εσπερινού Γενικού Λυκείου	Β΄ Τάξη Εσπερινού Γενικού Λυκείου	Β΄ Τάξη Εσπερινού Γυμνασίου
Α΄ Τάξη Ημερησίου + Εσπερινού ΕΠΑ.Λ.	Α΄ Τάξη Ημερησίου ΕΠΑ.Λ.	Γ΄ Τάξη Ημερησίου + Εσπερινού Γυμνασίου
ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ Β΄ Τάξη Ημερησίου + Γ΄ Τάξη Εσπερινού Γενικού Λυκείου	Α΄ Τάξη Εσπερινού ΕΠΑ.Λ.
ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Β΄ Τάξη Ημερησίου + Γ΄ Τάξη Εσπερινού Γενικού Λυκείου	Β΄ Τάξη Ημερησίου Γενικού Λυκείου + Γ΄ Τάξη Εσπερινού Γενικού Λυκείου
Β΄ Τάξη Ημερησίου + Εσπερινού ΕΠΑ.Λ.	Β΄ Τάξη Ημερησίου + Εσπερινού ΕΠΑ.Λ.
ΘΕΤΙΚΗ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ΄ Τάξη Ημερησίου Γενικού Λυκείου

ΦΥΣΙΚΗ Α΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

Θα διδαχθεί το βιβλίο Φυσική Α΄ Γενικού Λυκείου- Γενικής παιδείας – Βιβλίο Μαθητή, Βλάχος Ι. κ.ά, ΙΤΥΕ-ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ, 2015 καθώς και τα αντίστοιχα: Τετράδιο Εργαστηριακών ασκήσεων, Εργαστηριακός Οδηγός, ΟΕΔΒ 2011

Διδακτέα ύλη (Περιεχόμενο – Διαχείριση και ενδεικτικός προγραμματισμός)

(1) Σε όλες τις διδακτικές ενότητες από το βιβλίο των Βλάχου Ι. κ.ά., που προτείνονται παρακάτω, το πλήθος των ερωτήσεων, ασκήσεων και προβλημάτων του βιβλίου θα πρέπει να εναρμονίζεται με το διαθέσιμο διδακτικό χρόνο. Το ίδιο ισχύει και για τη χρήση των παραδειγμάτων, των ενθέτων και των δραστηριοτήτων.

(2) Χρήσιμο διδακτικό υλικό για όλες τις ενότητες υπάρχει στο: ΙΕΠ (2015). Πρόγραμμα

Σπουδών Φυσικής Γενικού Λυκείου.

Διδακτική ενότητα	Συνιστώμενες Διδακτικές Πρακτικές / Παρατηρήσεις	Ώρες
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Απαραίτητες εισαγωγικές γνώσεις: Β. Μονόμετρα και διανυσματικά μεγέθη Γ. Το Διεθνές Σύστημα Μονάδων S.I. Δ. Διαστάσεις Η. Η μεταβολή και ο ρυθμός μεταβολής	Δεδομένου ότι τα Β και Γ είναι γνωστά από το Γυμνάσιο, να δοθεί έμφαση μόνο στα μεγέθη/μονάδες που θα χρησιμοποιηθούν άμεσα και στα συνήθως χρησιμοποιούμενα πολλαπλάσια και υποπολλαπλάσια των μονάδων των μεγεθών.	2
1.1 ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΗ ΚΙΝΗΣΗ
1.1.1 Ύλη και κίνηση 1.1.2 Ο προσδιορισμός της θέσης ενός σωματίου 1.1.3 Οι έννοιες της χρονικής στιγμής, του συμβάντος και της χρονικής διάρκειας 1.1.4 Η μετατόπιση σωματίου πάνω σε άξονα 1.1.5 Η έννοια της ταχύτητας στην ευθύγραμμη ομαλή κίνηση 1.1.6 Η έννοια της μέσης ταχύτητας 1.1.7 Η έννοια της στιγμιαίας ταχύτητας 1.1.8 Η έννοια της επιτάχυνσης στην ευθύγραμμη ομαλά μεταβαλλόμενη κίνηση		11
1.1.9 Οι εξισώσεις προσδιορισμού της ταχύτητας και της θέσης ενός κινητού στην ευθύγραμμη ομαλά μεταβαλλόμενη κίνηση	Να μη δοθεί έμφαση στην απόδειξη της εξίσωσης κίνησης στην ευθύγραμμη ομαλά επιταχυνόμενη κίνηση (σχέση 1.1.10).	11

Γνωριμία με το εργαστήριο –

Μετρήσεις, επεξεργασία δεδομένων

Από τον εργαστηριακό οδηγό:

8. Αβεβαιότητα (σφάλμα) μέτρησης

9. Σημαντικά ψηφία στρογγυλοποίηση

10. Γραφικές παραστάσεις.

(1) Οι μαθητές να εμπλακούν στο

εργαστήριο με μετρήσεις με όργανα διαφορετικής ακριβείας, προκειμένου να συζητηθούν τα θέματα: Αβεβαιότητα (σφάλμα) μέτρησης – Σημαντικά ψηφία, στρογγυλοποίηση.

(2) Οι μαθητές να ασκηθούν στην κατασκευή διαγραμμάτων με βάση πειραματικά δεδομένα.

(3) Προτείνεται να δοθεί ατομική εργασία στο σπίτι στην οποία οι μαθητές θα επεξεργαστούν δεδομένα πειράματος (μέση τιμή, κατασκευή διαγράμματος, υπολογισμός κλίσης). Ενδεικτικά θα μπορούσε να δοθεί στους μαθητές για επεξεργασία πίνακας πειραματικών τιμών θέσης – χρόνου σε μια ευθύγραμμη ομαλή κίνηση.

Εργαστηριακή άσκηση: Μελέτη

ευθύγραμμης ομαλά επιταχυνόμενης κίνησης

Να πραγματοποιηθεί η άσκηση του

εργαστηριακού οδηγού ή οποιαδήποτε παραλλαγή της θεωρεί κατάλληλη ο/η εκπαιδευτικός (π.χ. πρόταση οικείου ΕΚΦΕ).

1.2 ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

1.2.1 Η έννοια της δύναμης

1.2.2 Σύνθεση συγγραμικών δυνάμεων

1.2.3 Ο πρώτος νόμος του Νεύτωνα

1.2.4 Ο δεύτερος νόμος του Νεύτωνα ή Θεμελιώδης νόμος της Μηχανικής

1.2.5 Η έννοια του βάρους

1.2.6 Η έννοια της μάζας

1.2.7 Η ελεύθερη πτώση των σωμάτων

1.3 ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΣΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

1.3.1 Τρίτος νόμος του Νεύτωνα.

Νόμος Δράσης – Αντίδρασης

1.3.2 Δυνάμεις από επαφή και από απόσταση

1.3.3 Σύνθεση δυνάμεων στο επίπεδο

1.3.4 Ανάλυση δύναμης σε συνιστώσες

1.3.5 Σύνθεση πολλών ομοεπιπέδων δυνάμεων

1.3.6 Ισορροπία ομοεπιπέδων δυνάμεων

1.3.7 Ο νόμος της τριβής

1.3.9 Ο δεύτερος νόμος του Νεύτωνα σε διανυσματική και σε αλγεβρική μορφή

(1) Η ανάλυση δύναμης σε άξονες (όπως

κατά την κίνηση σώματος σε κεκλιμένο επίπεδο ή στο 2ο παράδειγμα της υποενότητας 1.3.6 ή στο παράδειγμα της

1.3.9) απαιτείται για την λογική δομή του κεφαλαίου. Ωστόσο, θα πρέπει να αποφεύγεται η ενασχόληση με μεγάλο αριθμό ασκήσεων/προβλημάτων ή με προβλήματα υψηλού βαθμού δυσκολίας.

(2) Να μη διδαχθούν ασκήσεις με τροχαλία.

2.1 ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ

ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

2.1.1 Η έννοια του έργου

Να μη διδαχθεί το τμήμα (iii) της υποενότητας, δηλαδή το έργο δύναμης μεταβλητού μέτρου.

2.1.2 Έργο βάρους και μεταβολή της

κινητικής ενέργειας

Να μη δοθεί έμφαση στην απόδειξη του

θεωρήματος μεταβολής της κινητικής ενέργειας, αλλά σε εφαρμογές του.

2.1.3 Η δυναμική ενέργεια

Να διδαχθεί από την αρχή έως και τη σχέση (2.1.8).

2.1.4 Η μηχανική ενέργεια

Να διδαχθεί από την αρχή έως και τα έντονα γράμματα: Αν ένα σώμα κινείται μόνο με την επίδραση του βάρους του η μηχανική του ενέργεια παραμένει συνεχώς σταθερή.

2.1.6 Η ισχύς

Εργαστηριακή άσκηση:

Μελέτη και έλεγχος της διατήρησης της μηχανικής ενέργειας στην ελεύθερη πτώση

Να πραγματοποιηθεί η άσκηση του

εργαστηριακού οδηγού ή/και οποιαδήποτε παραλλαγή της θεωρεί κατάλληλη ο/η εκπαιδευτικός.

ΦΥΣΙΚΗ Α΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

Διδακτέα ύλη (Περιεχόμενο – Διαχείριση και ενδεικτικός προγραμματισμός)

(2) Χρήσιμο διδακτικό υλικό για όλες τις ενότητες υπάρχει στο: ΙΕΠ (2015). Πρόγραμμα

Σπουδών Φυσικής Γενικού Λυκείου.

Διδακτική ενότητα	Συνιστώμενες Διδακτικές Πρακτικές / Παρατηρήσεις	Ώρες
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Απαραίτητες εισαγωγικές γνώσεις: Β. Μονόμετρα και διανυσματικά μεγέθη Γ. Το Διεθνές Σύστημα Μονάδων S.I. Δ. Διαστάσεις Η. Η μεταβολή και ο ρυθμός μεταβολής	Δεδομένου ότι τα Β και Γ είναι γνωστά από το Γυμνάσιο, να δοθεί έμφαση μόνο στα μεγέθη/μονάδες που θα χρησιμοποιηθούν άμεσα και στα συνήθως χρησιμοποιούμενα πολλαπλάσια και υποπολλαπλάσια των μονάδων των μεγεθών.	3
1.1 ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΗ ΚΙΝΗΣΗ
1.1.1 Ύλη και κίνηση 1.1.2 Ο προσδιορισμός της θέσης

ενός σωματίου

1.1.3 Οι έννοιες της χρονικής στιγμής, του συμβάντος και της χρονικής διάρκειας

1.1.4 Η μετατόπιση σωματίου πάνω σε άξονα

1.1.5 Η έννοια της ταχύτητας στην ευθύγραμμη ομαλή κίνηση

1.1.6 Η έννοια της μέσης ταχύτητας

1.1.7 Η έννοια της στιγμιαίας ταχύτητας

1.1.8 Η έννοια της επιτάχυνσης στην ευθύγραμμη ομαλά μεταβαλλόμενη κίνηση

1.1.9 Οι εξισώσεις προσδιορισμού της

ταχύτητας και της θέσης ενός κινητού στην ευθύγραμμη ομαλά

μεταβαλλόμενη κίνηση

Να μη δοθεί έμφαση στην απόδειξη της

εξίσωσης κίνησης στην ευθύγραμμη ομαλά επιταχυνόμενη κίνηση (σχέση

1.1.10).

Γνωριμία με το εργαστήριο –

Μετρήσεις, επεξεργασία δεδομένων

Από τον εργαστηριακό οδηγό:

8. Αβεβαιότητα (σφάλμα) μέτρησης

9. Σημαντικά ψηφία στρογγυλοποίηση

10. Γραφικές παραστάσεις.

(1) Οι μαθητές να εμπλακούν στο

εργαστήριο σε μετρήσεις με όργανα διαφορετικής ακριβείας προκειμένου να συζητηθούν τα θέματα: Αβεβαιότητα (σφάλμα) μέτρησης – Σημαντικά ψηφία,

στρογγυλοποίηση.

(2) Οι μαθητές να ασκηθούν στην κατασκευή διαγραμμάτων με βάση πειραματικά δεδομένα.

Εργαστηριακή άσκηση: Μελέτη

ευθύγραμμης ομαλά επιταχυνόμενης κίνησης

Να πραγματοποιηθεί η άσκηση του

εργαστηριακού οδηγού ή οποιαδήποτε της θεωρεί κατάλληλη ο/η εκπαιδευτικός (π.χ. πρόταση οικείου ΕΚΦΕ).

1.2 ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

1.2.1 Η έννοια της δύναμης

1.2.2 Σύνθεση συγγραμικών δυνάμεων

1.2.3 Ο πρώτος νόμος του Νεύτωνα

1.2.4 Ο δεύτερος νόμος του Νεύτωνα ή Θεμελιώδης νόμος της Μηχανικής

1.2.5 Η έννοια του βάρους

1.2.6 Η έννοια της μάζας

1.2.7 Η ελεύθερη πτώση των σωμάτων

1.3 ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΣΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

1.3.1 Τρίτος νόμος του Νεύτωνα.

Νόμος Δράσης – Αντίδρασης

1.3.2 Δυνάμεις από επαφή και από απόσταση

1.3.3 Σύνθεση δυνάμεων στο επίπεδο

1.3.4 Ανάλυση δύναμης σε συνιστώσες

1.3.5 Σύνθεση πολλών ομοεπιπέδων δυνάμεων

1.3.6 Ισορροπία ομοεπιπέδων δυνάμεων

1.3.7 Ο νόμος της τριβής

1.3.9 Ο δεύτερος νόμος του Νεύτωνα σε διανυσματική και σε αλγεβρική μορφή

(1) Η ανάλυση δύναμης σε άξονες (όπως

κατά την κίνηση σώματος σε κεκλιμένο επίπεδο ή στο παράδειγμα της υποενότητας 1.3.6 ή στο παράδειγμα της

(2) Να μη διδαχθούν ασκήσεις με τροχαλία.

ΦΥΣΙΚΗ Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

Διδακτέα ύλη (Περιεχόμενο – Διαχείριση και ενδεικτικός προγραμματισμός)

(2) Χρήσιμο διδακτικό υλικό για όλες τις ενότητες υπάρχει στο: ΙΕΠ (2015). Πρόγραμμα

Σπουδών Φυσικής Γενικού Λυκείου.

Διδακτική ενότητα	Συνιστώμενες Διδακτικές Πρακτικές / Παρατηρήσεις	Ώρες
2.1 ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
2.1.1 Η έννοια του έργου Να μη διδαχθεί το τμήμα (iii) της υποενότητας, δηλαδή το έργο δύναμης μεταβλητού μέτρου.		9
2.1.2 Έργο βάρους και μεταβολή της κινητικής ενέργειας	Να μη δοθεί έμφαση στην απόδειξη του θεωρήματος μεταβολής της κινητικής ενέργειας, αλλά σε εφαρμογές του.
2.1.3 Η δυναμική ενέργεια Να διδαχθεί από την αρχή έως και τη σχέση (2.1.8).
2.1.4 Η μηχανική ενέργεια Να διδαχθεί από την αρχή έως και τα έντονα γράμματα: Αν ένα σώμα κινείται μόνο με την επίδραση του βάρους του η μηχανική του ενέργεια παραμένει συνεχώς σταθερή.
2.1.6 Η ισχύς

Εργαστηριακή άσκηση:

Μελέτη και έλεγχος της διατήρησης της μηχανικής ενέργειας στην ελεύθερη πτώση

Να πραγματοποιηθεί η άσκηση του

εργαστηριακού οδηγού ή/και οποιαδήποτε παραλλαγή της θεωρεί κατάλληλη ο εκπαιδευτικός (π.χ. πρόταση οικείου ΕΚΦΕ).

2.2 ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΟΛΙΚΗΣ

ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Ας θυμηθούμε ότι …

2.2.1 Η κινητική θεωρία της ύλης και η θερμότητα

2.2.2 Ιδιότητες των αερίων

2.2.3 Εσωτερική ενέργεια

2.2.4 Θερμότητα και διατήρηση της ολικής ενέργειας

2.2.5 Η θερμότητα και η μηχανική ενέργεια

2.2.6 Μηχανές και ενέργεια

2.2.7 Απόδοση μηχανής

2.2.8 Υποβάθμιση της ενέργειας

ΧΗΜΕΙΑ Α΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

Θα διδαχθεί το βιβλίο «XHMEIA» της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου των Λιοδάκη Σ., Γάκη Δ., Θεοδωρόπουλου Δ., Θεοδωρόπουλου Π. και Κάλλη Α., έκδοση 2016.

Διδακτέα ύλη (Περιεχόμενο – Διαχείριση και ενδεικτικός προγραμματισμός) Σύνολο ελάχιστων προβλεπόμενων διδακτικών ωρών: σαράντα τέσσερις (44). Η διδακτέα ύλη του μαθήματος ορίζεται ως εξής:

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1o: Βασικές έννοιες

Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην επίτευξη των παρακάτω μαθησιακών αποτελεσμάτων:

Οι μαθητές να μπορούν να αναγνωρίζουν τη Χημεία ως την επιστήμη που μελετά τα φυσικά υλικά με σκοπό είτε να αναπτύξει τεχνητά/συνθετικά είτε να τα αξιοποιήσει για την παραγωγή ενέργειας μέσω χημικών αντιδράσεων.

Οι μαθητές να μπορούν να συνδέουν τη Χημεία με άλλες Επιστήμες, την Τεχνολογία, την

Κοινωνία και το Περιβάλλον.

Οι μαθητές να μπορούν να αναγνωρίζουν τη σπουδαιότητα του ρόλου του εργαστηρίου στην επιστήμη της Χημείας.

Ενότητες που θα διδαχθούν

1.1 Βασικές Έννοιες (4 διδακτικές ώρες)

Παρατήρηση:

Οι υπόλοιπες ενότητες του Κεφαλαίου δεν θα διδαχθούν γιατί έχουν ήδη διδαχθεί στο

Γυμνάσιο.

Προτεινόμενη διδακτική ακολουθία και δραστηριότητες

1η και 2 η διδακτική ώρα:

Προτείνεται οι μαθητές σε ομάδες να εμπλακούν με μία μελέτη περίπτωσης, διαφορετική για κάθε ομάδα, η οποία να αναδεικνύει τη χρησιμότητα και τη μεθοδολογία της Χημείας. Ενδεικτικά παραδείγματα θεμάτων:

s Ιστορία της Χημείας

s Ανάπτυξη νέων υλικών

s Χημικές αντιδράσεις και παραγωγή ενέργειας .

s Χημικοί βραβευμένοι με Nobel.

s Συμβολή της Χημείας σε άλλες επιστήμες. Προτεινόμενες πηγές:

Τμήμα Χημείας ΕΚΠΑ: Θέματα Ιστορίας της Χημείας

http://www.chem.auth.gr/chemhistory/name_of_elements/2_4.html

Επίσημη σελίδα Nobel Χημείας

http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/

3η και 4 η διδακτική ώρα:

Να γίνει η εργαστηριακή άσκηση «Μελετώντας το περιεχόμενο τού χυμού του

πορτοκαλιού» (παραλαβή του χυμού και διήθηση, ανίχνευση νερού με άνυδρο CuSO4, ανίχνευση σακχάρων με αντιδραστήριο Fehling, μέτρηση pH με πεχαμετρικό χαρτί, απομάκρυνση των χρωστικών με ενεργό άνθρακα και ποσοτικός προσδιορισμός της βιταμίνης C).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2o: Περιοδικός Πίνακας – Δεσμοί

Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην επίτευξη των παρακάτω μαθησιακών αποτελεσμάτων:

Οι μαθητές να μπορούν να συνδέουν τη θέση των στοιχείων στον Περιοδικό Πίνακα με τις ιδιότητες και την ηλεκτρονιακή τους δομή.

Οι μαθητές να μπορούν να εξηγούν τι είναι ο χημικός δεσμός, να διακρίνουν τα κυριότερα είδη χημικών δεσμών και να συνδέουν τις ιδιότητες των χημικών ουσιών (χημικών στοιχείων και ενώσεων) με τα είδη αυτά.

Οι μαθητές να μπορούν να χρησιμοποιούν σε ένα πολύ βασικό επίπεδο τον καθιερωμένο συμβολισμό και την ονοματολογία των χημικών ουσιών.

Ενότητες που θα διδαχθούν (18 διδακτικές ώρες)

2.1 Ηλεκτρονιακή δομή των ατόμων.

Παρατήρηση: Ο Πίνακας 2.1 «Κατανομή ηλεκτρονίων σε στιβάδες, στα στοιχεία με ατομικό αριθμό Ζ=1-20» να διδαχθεί και να απομνημονευθεί μόνο η στήλη «στοιχείο».

2.2 Κατάταξη των στοιχείων (Περιοδικός Πίνακας). Χρησιμότητα του Περιοδικού Πίνακα

Παρατήρηση: Μαζί με την ενότητα αυτή προτείνεται να διδαχθούν και οι υποενότητες

«Σχετική ατομική μάζα» και «Σχετική μοριακή μάζα» της ενότητας 4.1 του βιβλίου (Βασικές έννοιες για τους χημικούς υπολογισμούς: Σχετική ατομική μάζα, σχετική μοριακή μάζα, mol, Αριθμός Avogandro, γραμμομοριακός όγκος).

2.3 Γενικά για το χημικό δεσμό. – Παράγοντες που καθορίζουν τη χημική συμπεριφορά του ατόμου. Είδη χημικών δεσμών (ιοντικός – ομοιοπολικός).

2.4 Η γλώσσα της Χημείας-Αριθμός οξείδωσης-Γραφή χημικών τύπων και εισαγωγή στην

ονοματολογία των ενώσεων.

Παρατηρήσεις:

– Ο Πίνακας 2.3 «Ονοματολογία των κυριότερων μονοατομικών ιόντων» να διδαχθεί και να απομνημονευθεί.

– O Πίνακας 2.4 «Ονοματολογία των κυριότερων πολυατομικών ιόντων» να διδαχθεί και να απομνημονευθούν: α) ολόκληρη η 1η στήλη, και β) οι ονομασίες και οι συμβολισμοί των πολυατομικών ιόντων: κυάνιο, όξινο ανθρακικό, υπερμαγγανικό και διχρωμικό.

– Ο Πίνακας 2.5 «Συνήθεις τιμές Α.Ο. στοιχείων σε ενώσεις τους» να διδαχθεί και να απομνημονευθούν οι Α.Ο. των K, Na, Ag, Ba, Ca, Mg, Zn, Al, Fe, F, από το Η ο (+1), από το Ο ο (-2) και από τα Cl, Br, I ο (-1).

Προτεινόμενη διδακτική ακολουθία και ενδεικτικές δραστηριότητες

1η διδακτική ώρα:

Περιοδικός Πίνακας του Mendeleev και ταξινόμηση των χημικών στοιχείων με βάση τις ιδιότητές τους. Προτείνεται η παρακολούθηση των παρακάτω βιντεοσκοπημένων πειραμάτων:

α) Φυσικές ιδιότητες αλκαλίων

http://www.rsc.org/learn-chemistry/resource/res00000731/alkali- metals#!cmpid=CMP00000879

β) Αντιδράσεις αλκαλίων με το νερό

http://www.rsc.org/learn-chemistry/resource/res00000732/heating-group-1-metals-in-air- and-in-chlorine#!cmpid=CMP00000939

2η, 3η και 4 η διδακτική ώρα:

Τα μοντέλα του ατόμου: Από το μοντέλο του Dalton, στο μοντέλο Rutherford και στο μοντέλο του Bohr. Ατομικός αριθμός, μαζικός αριθμός, ισότοπα και σχετική ατομική μάζα. Μπορεί να αξιοποιηθεί το ακόλουθο διδακτικό υλικό:

α) Σκέδαση Rutherford http://phet.colorado.edu/el/simulation/legacy/rutherford-scattering β) Επιστήμονες και ατομική θεωρία http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-2585 γ) Κατασκεύασε ένα άτομο http://phet.colorado.edu/el/simulation/build-an-atom

δ) Ισότοπα και ατομική μάζα

http://phet.colorado.edu/el/simulation/isotopes-and-atomic-mass

5η και 6 η διδακτική ώρα:

Κατανομή ηλεκτρονίων σε στιβάδες.

Δραστηριότητα

Εξάσκηση σε ομάδες σχετικά με τον τρόπο κατανομής των ηλεκτρονίων σε στιβάδες για τα άτομα των στοιχείων με ατομικό αριθμό 1-20.

7η και 8η διδακτική ώρα :

Σύγχρονος Περιοδικός. Πίνακας Σύνδεση της θέσης των στοιχείων με την ηλεκτρονιακή δομή των ατόμων τους

Δραστηριότητα

Δόμηση τμήματος του Περιοδικού Πίνακα με βάση κάρτες των ατόμων των στοιχείων με

ατομικό αριθμό 1- 20. Η δραστηριότητα αυτή περιγράφεται στο:

ΙΕΠ (2015). ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ, Χημεία Α΄, Β΄ και Γ΄, Γενικό Λύκειο. Δραστηριότητα

Μελέτη του Περιοδικού Πίνακα και των ιδιοτήτων διαφόρων στοιχείων (π.χ. πυκνότητα ή

σημείο τήξης) με χρήση λογισμικού. Ενδεικτικά προτείνονται οι διαθέσιμοι διαδικτυακά διαδραστικοί περιοδικοί πίνακες:

α) http://www.rsc.org/periodic-table και

β) http://www.ptable.com/?lang=el

Δραστηριότητα

Για εξάσκηση οι μαθητές μπορούν να εμπλακούν σε δραστηριότητες – παιχνίδια

τοποθέτησης στοιχείων στον Περιοδικό Πίνακα με βάση το διδακτικό υλικό: α) Παιχνίδι τοποθέτησης στοιχείων του περιοδικού πίνακα http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-2610

β) Τοποθέτηση στοιχείων στον Περιοδικό Πίνακα

http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-2444

9η διδακτική ώρα:

Εργαστηρική άσκηση: «Πυροχημική ανίχνευση μετάλλων»

10η διδακτική ώρα

Παράγοντες που επηρεάζουν τη χημική συμπεριφορά (Ηλεκτρόνια σθένους και ατομική ακτίνα).

Δραστηριότητα:

Προτείνεται οι μαθητές σε ομάδες να μελετήσουν πως μεταβάλλονται ιδιότητες όπως η ατομική ακτίνα και η ηλεκτραρνητικότητα αξιοποιώντας το διαδραστικό διαδικτυακό Περιοδικό Πίνακα.

11η διδακτική ώρα

Αγωγιμότητα υδατικών διαλυμάτων και ερμηνεία της αγωγιμότητας: Ιόντα, ιοντικές

ενώσεις, ηλεκτρόνια σθένους και εσωτερικά ηλεκτρόνια

Δραστηριότητα:

Οι μαθητές σε ομάδες να ταξινομήσουν χημικές ενώσεων με βάση τη διάλυση τους στο νερό και τη μέτρηση της αγωγιμότητας των διαλυμάτων που προκύπτουν. Προτείνεται να

χρησιμοποιηθούν τα υλικά: ζάχαρη, αλάτι, αποφρακτικό αποχετεύσεων, οινόπνευμα, νερό βρύσης, αποσταγμένο νερό.

Εναλλακτικά

Αξιοποίηση της προσομοίωσης «Διάλυμα ζάχαρης και αλατιού», η οποία συνοδεύεται και από τη σωματιδιακή ερμηνεία.

http://phet.colorado.edu/el/simulation/legacy/sugar-and-salt-solutions

12η διδακτική ώρα

Ο χημικός δεσμός. Περιγραφή του τρόπου δημιουργίας του ιοντικού δεσμού. Ιοντικές ενώσεις μεταξύ μετάλλων-αμέταλλων. Χημικοί Τύποι και αναλογία ιόντων στο κρυσταλλικό πλέγμα.

13η και 14η διδακτική ώρα:

Περιγραφή του τρόπου δημιουργίας του μη πολωμένου και του πολωμένου ομοιοπολικού δεσμού, Χημικοί Τύποι.

15η διδακτική ώρα:

Σχετική μοριακή μάζα, υπολογισμός σχετικής μοριακής μάζας χημικών ενώσεων από τις

σχετικές ατομικές μάζες των συστατικών τους στοιχείων.

16η και 17η διδακτική ώρα

Οι τύποι των ιόντων και οι ονομασίες τους. Ο αριθμός οξείδωσης. Εύρεση του αριθμού οξείδωσης. Γραφή μοριακών τύπων ανόργανων χημικών ενώσεων.

18η διδακτική ώρα:

Ονοματολογία ανόργανων χημικών ενώσεων.

Μπορεί να αξιοποιηθεί το διδακτικό υλικό «Παιχνίδι ονοματολογίας ανόργανων ενώσεων»

http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-2608

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3o: Χημικές Αντιδράσεις

Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην επίτευξη των παρακάτω μαθησιακών αποτελεσμάτων:

Οι μαθητές να μπορούν να διακρίνουν τα αντιδρώντα και τα προϊόντα στις χημικές αντιδράσεις ως σώματα με διαφορετικές ιδιότητες και διαφορετική σωματιδιακή δομή.

Οι μαθητές να μπορούν να ισοσταθμίζουν χημικές εξισώσεις με κριτήριο την αρχή διατήρησης του είδους και του αριθμού των ατόμων.

Οι μαθητές να μπορούν να διακρίνουν και να εξηγούν βασικά χαρακτηριστικά (ταχύτητα, ενεργειακές μεταβολές και απόδοση) των χημικών αντιδράσεων.

Οι μαθητές να μπορούν συνδέουν και να ερμηνεύουν χημικές μεταβολές που συμβαίνουν γύρω τους με οντότητες και έννοιες του μικρόκοσμου (διάβρωση μετάλλων από οξέα, ίζημα εκπνέοντας σε κορεσμένο διάλυμα Ca(OH)2, δράση αντιόξινων φαρμάκων κ.ά.)

Οι μαθητές να μπορούν να εκτελούν στο εργαστήριο απλές χημικές αντιδράσεις, καθώς και να επινοούν τρόπους ποιοτικής ανάλυσης διαφόρων ιόντων.

Ενότητες που θα διδαχθούν (11 διδακτικές ώρες)

3.5 Χημικές Αντιδράσεις

Παρατηρήσεις:

– Στην υποπαράγραφο «Αντιδράσεις Απλής Αντικατάστασης» η «σειρά δραστικότητας ορισμένων μετάλλων και αμέταλλων» να διδαχθεί αλλά να μην απομνημονευθεί..

– Στην υποπαράγραφο «Αντιδράσεις Διπλής Αντικατάστασης» ο Πίνακας 3.1 «Κυριότερα

αέρια και ιζήματα» να διδαχθεί αλλά να μην απομνημονευθεί.

– Στην υποπαράγραφο «Εξουδετέρωση» να μην διδαχθούν οι αντιδράσεις:

o Όξινο οξείδιο + βάση

o Βασικό οξείδιο + οξύ

o Όξινο οξείδιο + βασικό οξείδιο

Προτεινόμενη διδακτική ακολουθία και δραστηριότητες

1η διδακτική ώρα :

Εργαστηριακή άσκηση: «Χαρακτηριστικές χημικές αντιδράσεις» Προτείνονται αντιδράσεις όπως:

– Καύση σύρματος Mg και μελέτη του παραγόμενου MgO.

– Απλές αντικαταστάσεις π.χ. Μg ή Zn με HCl και Fe (καρφί) σε διάλυμα CuSO4.

– Διπλές αντικαταστάσεις π.χ. AgNO3+KI, AgNO3+K2Cr2O7 ή K2CrO4, CuSO4+NaOH, Na2CO3 +

HCl (έκλυση CO2).

– Εξουδετερώσεις όπως ΗCl+ΝαΟΗ (χωρίς ορατό αποτέλεσμα και με ορατό αποτέλεσμα με

χρήση δείκτη).

Οι αντιδράσεις που θα πραγματοποιηθούν να αναπαρασταθούν με χημικές εξισώσεων στις οποίες θα σημειώνονται και οι παρατηρούμενες μεταβολές.

2η διδακτική ώρα:

Συμβολισμός χημικών αντιδράσεων. Διατήρηση μάζας, διατήρηση ατόμων. Ισοστάθμιση απλών χημικών εξισώσεων.

Μπορούν να αξιοποιηθεί το διδακτικό υλικό: Εξισορροπώντας χημικές εξισώσεις http://phet.colorado.edu/el/simulation/balancing-chemical-equations

3η, 4η και 5 η διδακτική ώρα:

Χαρακτηριστικά των χημικών αντιδράσεων (Πότε πραγματοποιείται μια χημική αντίδραση –

Πόσο γρήγορα γίνεται μια χημική αντίδραση – Ενεργειακές μεταβολές που συνοδεύουν μια χημική αντίδραση Πόσο αποτελεσματική είναι μια χημική αντίδραση).

Μπορεί να αξιοποιηθεί η προσομοίωση: Μοριακή εξήγηση της χημικής αντίδρασης.

http://phet.colorado.edu/el/simulation/legacy/reactions-and-rates

6η και 7 η διδακτική ώρα:

Μερικά είδη χημικών αντιδράσεων: Α. Οξειδοαναγωγικές (Αντιδράσεις σύνθεσης – Αντιδράσεις αποσύνθεσης και διάσπασης – Αντιδράσεις απλής αντικατάστασης).

8η και 9 η διδακτική ώρα:

Μερικά είδη χημικών αντιδράσεων: Β. Μεταθετικές αντιδράσεις (Αντιδράσεις διπλής αντικατάστασης).

10η διδακτική ώρα:

Μερικά είδη χημικών αντιδράσεων: Β. Μεταθετικές αντιδράσεις (Αντιδράσεις εξουδετέρωσης).

11η διδακτική ώρα:

Εργαστηριακή άσκηση: Χημικές αντιδράσεις και ποιοτική ανίχνευση ιόντων

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 o: Στοιχειομετρία

Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην επίτευξη των παρακάτω μαθησιακών αποτελεσμάτων:

Οι μαθητές να μπορούν να συνδέουν τις ποσότητες (μάζας και όγκου) των χημικών ουσιών (χημικών στοιχείων και ενώσεων) με τον αριθμό των δομικών σωματιδίων (ατόμων και μορίων).

Οι μαθητές να μπορούν να υπολογίζουν τη συγκέντρωση διαλύματος, να συνδέουν τη

συγκέντρωση διαλύματος σε άλλες μορφές περιεκτικότητας και να υπολογίζουν τη συγκέντρωση διαλύματος μετά από αραίωση ή ανάμιξη.

Οι μαθητές να μπορούν να σχεδιάζουν και να εκτελούν πειράματα παρασκευής και αραίωσης διαλυμάτων.

Ενότητες που θα διδαχθούν (11 διδακτικές ώρες)

4.1 Βασικές έννοιες για τους χημικούς υπολογισμούς: σχετική ατομική μάζα, σχετική μοριακή μάζα, mol, αριθμός Avogadro, γραμμομοριακός όγκος

Παρατήρηση:

– Οι υποενότητες «σχετική ατομική μάζα» & «σχετική μοριακή μάζα» έχουν ήδη διδαχθεί κατά τη διδασκαλία του 2ου κεφαλαίου.

4.2 «Καταστατική εξίσωση των αερίων»

4.3 «Συγκέντρωση διαλύματος – αραίωση, ανάμειξη διαλυμάτων»

Προτεινόμενη διδακτική ακολουθία και δραστηριότητες

1η και 2η διδακτική ώρα :

Δραστηριότητα:

Οι μαθητές ζυγίζουν χημικές ουσίες (στερεές και υγρές), ο εκπαιδευτικός εισάγει την έννοια του mol και μετά οι μαθητές υπολογίζουν τον αριθμό των σωματιδίων στις ποσότητες που έχουν ζυγίσει.

3η διδακτική ώρα:

Νόμοι του Charles, του Boyle και του Gay-Lussac.

Για τη μοριακή ερμηνεία της πίεσης και των νόμων του Charles, του Boyle και του Gay- Lussac προτείνεται να αξιοποιηθεί η προσομοίωση «Ιδιότητες Αερίου» http://phet.colorado.edu/el/simulation/legacy/gas-properties

4ηδιδακτική ώρα :

Πως μετράμε σωματίδια αερίων; Γραμμομοριακός όγκος (Vm). Καταστατική εξίσωση των αερίων.

Προτείνεται η παρακολούθηση από τους μαθητές του βίντεο «Προσδιορισμός της σχετικής

μοριακής μάζας αερίου με ζύγιση ορισμένου όγκου αερίου»

http://www.rsc.org/learn-chemistry/resource/res00000832/determining-relative-molecular- masses-by-weighing-gases#!cmpid=CMP00000938

Εναλλακτικά

Να γίνει ανάλογο πείραμα επίδειξης από τον διδάσκοντα στην τάξη.

5ηδιδακτική ώρα :

Εξάσκηση των μαθητών στις μετατροπές μεταξύ mol, μάζας, όγκου (για αέρια), αριθμού μορίων και αριθμού ατόμων.

Σε αυτή την κατεύθυνση, μπορεί και να αξιοποιηθεί το διδακτικό υλικό «Υπολογισμοί mol»

http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-3111

6η και 7η διδακτική ώρα:

Από τις συσκευασίες των χυμών στο σουπερμάρκετ στις ετικέτες των διαλυμάτων στο χημικό εργαστήριο – Συγκέντρωση διαλύματος

Μπορεί να αξιοποιηθεί το παρακάτω διδακτικό υλικό:

α) Συγκέντρωση ή Μοριακότητα κατ’ όγκο διαλύματος

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/2595

β) Συγκέντρωση διαλύματος

http://phet.colorado.edu/el/simulation/molarity

8η διδακτική ώρα:

Μετατροπή της συγκέντρωσης σε άλλες μορφές περιεκτικότητας.

9η και 10 η διδακτική ώρα:

Υπολογισμός της συγκέντρωσης μετά από αραίωση ή ανάμιξη διαλυμάτων.

11η διδακτική ώρα:

Εργαστηριακή άσκηση: «Παρασκευή διαλύματος ορισμένης συγκέντρωσης – αραίωση διαλυμάτων».

ΣΧΟΛΙΟ: Η ενότητα 4.4 «Στοιχειομετρικοί υπολογισμοί» του 4ου κεφαλαίου

«Στοιχειομετρία» θα διδαχθεί στη Β΄ τάξη του ημερησίου γενικού λυκείου, από το σχολικό έτος 2017-18.

ΧΗΜΕΙΑ Α΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1o: Βασικές έννοιες

Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην επίτευξη των παρακάτω μαθησιακών αποτελεσμάτων:

Οι μαθητές να μπορούν να συνδέουν τη Χημεία με άλλες Επιστήμες, την Τεχνολογία, την

Κοινωνία και το Περιβάλλον.

Οι μαθητές να μπορούν να αναγνωρίζουν τη σπουδαιότητα του ρόλου του εργαστηρίου στην επιστήμη της Χημείας.

Ενότητες που θα διδαχθούν

1.2 Βασικές Έννοιες (5 διδακτικές ώρες)

Παρατήρηση:

Οι υπόλοιπες ενότητες του Κεφαλαίου δεν θα διδαχθούν γιατί έχουν ήδη διδαχθεί στο

Γυμνάσιο.

Προτεινόμενη διδακτική ακολουθία και δραστηριότητες

1η 2η και 3η διδακτική ώρα:

Προτείνεται οι μαθητές σε ομάδες να εμπλακούν με μία μελέτη περίπτωσης, διαφορετική για κάθε ομάδα, η οποία να αναδεικνύει τη χρησιμότητα και τη μεθοδολογία της Χημείας.

Ενδεικτικά παραδείγματα θεμάτων:

s Ιστορία της Χημείας

s Ανάπτυξη νέων υλικών

s Χημικές αντιδράσεις και παραγωγή ενέργειας .

s Χημικοί βραβευμένοι με Nobel.

s Συμβολή της Χημείας σε άλλες επιστήμες. Προτεινόμενες πηγές:

Τμήμα Χημείας ΕΚΠΑ: Θέματα Ιστορίας της Χημείας

http://www.chem.auth.gr/chemhistory/name_of_elements/2_4.html

Επίσημη σελίδα Nobel Χημείας

http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/

4η και 5η διδακτική ώρα:

Να γίνει η εργαστηριακή άσκηση «Μελετώντας το περιεχόμενο τού χυμού του πορτοκαλιού» (παραλαβή του χυμού και διήθηση, ανίχνευση νερού με άνυδρο CuSO4, ανίχνευση σακχάρων με αντιδραστήριο Fehling, μέτρηση pH με πεχαμετρικό χαρτί, απομάκρυνση των χρωστικών με ενεργό άνθρακα και ποσοτικός προσδιορισμός της βιταμίνης C).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2o: Περιοδικός Πίνακας – Δεσμοί

Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην επίτευξη των παρακάτω μαθησιακών αποτελεσμάτων:

Ενότητες που θα διδαχθούν (25 διδακτικές ώρες)

2.1 Ηλεκτρονιακή δομή των ατόμων.

2.2 Κατάταξη των στοιχείων (Περιοδικός Πίνακας). Χρησιμότητα του Περιοδικού Πίνακα

Παρατήρηση: Μαζί με την ενότητα αυτή προτείνεται να διδαχθούν και οι υποενότητες

2.4 Η γλώσσα της Χημείας-Αριθμός οξείδωσης-Γραφή χημικών τύπων και εισαγωγή στην ονοματολογία των ενώσεων.

Παρατηρήσεις:

– Ο Πίνακας 2.3 «Ονοματολογία των κυριότερων μονοατομικών ιόντων» να διδαχθεί και να απομνημονευθεί.

– Ο Πίνακας 2.5 «Συνήθεις τιμές Α.Ο. στοιχείων σε ενώσεις τους» να διδαχθεί και να

απομνημονευθούν οι Α.Ο. των K, Na, Ag, Ba, Ca, Mg, Zn, Al, Fe, F, από το Η ο (+1), από το Ο

ο (-2) και από τα Cl, Br, I ο (-1).

Προτεινόμενη διδακτική ακολουθία και ενδεικτικές δραστηριότητες

1η διδακτική ώρα:

α) Φυσικές ιδιότητες αλκαλίων

http://www.rsc.org/learn-chemistry/resource/res00000731/alkali- metals#!cmpid=CMP00000879

β) Αντιδράσεις αλκαλίων με το νερό

http://www.rsc.org/learn-chemistry/resource/res00000732/heating-group-1-metals-in-air- and-in-chlorine#!cmpid=CMP00000939

2η, 3η και 4 η διδακτική ώρα:

δ) Ισότοπα και ατομική μάζα

http://phet.colorado.edu/el/simulation/isotopes-and-atomic-mass

5η, 6η και 7η διδακτική ώρα:

Κατανομή ηλεκτρονίων σε στιβάδες.

Δραστηριότητα

8η, 9η και 10η διδακτική ώρα :

Σύγχρονος Περιοδικός. Πίνακας Σύνδεση της θέσης των στοιχείων με την ηλεκτρονιακή δομή των ατόμων τους

Δραστηριότητα

Δόμηση τμήματος του Περιοδικού Πίνακα με βάση κάρτες των ατόμων των στοιχείων με

ατομικό αριθμό 1- 20. Η δραστηριότητα αυτή περιγράφεται στο:

ΙΕΠ (2015). ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ, Χημεία Α΄, Β΄ και Γ΄, Γενικό Λύκειο. Δραστηριότητα

Μελέτη του Περιοδικού Πίνακα και των ιδιοτήτων διαφόρων στοιχείων (π.χ. πυκνότητα ή

α) http://www.rsc.org/periodic-table και

β) http://www.ptable.com/?lang=el

Δραστηριότητα

Για εξάσκηση οι μαθητές μπορούν να εμπλακούν σε δραστηριότητες – παιχνίδια

β) Τοποθέτηση στοιχείων στον Περιοδικό Πίνακα

http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-2444

11η διδακτική ώρα:

Εργαστηρική άσκηση: «Πυροχημική ανίχνευση μετάλλων»

12η διδακτική ώρα :

Παράγοντες που επηρεάζουν τη χημική συμπεριφορά (Ηλεκτρόνια σθένους και ατομική ακτίνα).

Δραστηριότητα:

13η και 14η διδακτική ώρα :

Αγωγιμότητα υδατικών διαλυμάτων και ερμηνεία της αγωγιμότητας: Ιόντα, ιοντικές ενώσεις, ηλεκτρόνια σθένους και εσωτερικά ηλεκτρόνια

Δραστηριότητα:

Οι μαθητές σε ομάδες να ταξινομήσουν χημικές ενώσεων με βάση τη διάλυση τους στο νερό

και τη μέτρηση της αγωγιμότητας των διαλυμάτων που προκύπτουν. Προτείνεται να χρησιμοποιηθούν τα υλικά: ζάχαρη, αλάτι, αποφρακτικό αποχετεύσεων, οινόπνευμα, νερό βρύσης, αποσταγμένο νερό.

Εναλλακτικά

http://phet.colorado.edu/el/simulation/legacy/sugar-and-salt-solutions

15η και 16 η διδακτική ώρα :

Ο χημικός δεσμός. Περιγραφή του τρόπου δημιουργίας του ιοντικού δεσμού. Ιοντικές

ενώσεις μεταξύ μετάλλων-αμέταλλων. Χημικοί Τύποι και αναλογία ιόντων στο κρυσταλλικό πλέγμα.

17η, 18η και 19η διδακτική ώρα :

Περιγραφή του τρόπου δημιουργίας του μη πολωμένου και του πολωμένου ομοιοπολικού δεσμού, Χημικοί Τύποι.

20η διδακτική ώρα:

Σχετική μοριακή μάζα, υπολογισμός σχετικής μοριακής μάζας χημικών ενώσεων από τις

σχετικές ατομικές μάζες των συστατικών τους στοιχείων.

21η, 22η και 23η διδακτική ώρα :

24η και 25 η διδακτική ώρα :

Ονοματολογία ανόργανων χημικών ενώσεων.

Μπορεί να αξιοποιηθεί το διδακτικό υλικό «Παιχνίδι ονοματολογίας ανόργανων ενώσεων»

http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-2608

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3o: Χ ημικές Α ντιδράσεις

Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην επίτευξη των παρακάτω μαθησιακών αποτελεσμάτων:

Οι μαθητές να μπορούν να συνδέουν και να ερμηνεύουν χημικές μεταβολές που συμβαίνουν γύρω τους με οντότητες και έννοιες του μικρόκοσμου (διάβρωση μετάλλων από οξέα, ίζημα εκπνέοντας σε κορεσμένο διάλυμα Ca(OH)2, δράση αντιόξινων φαρμάκων κ.ά.)

Ενότητες που θα διδαχθούν (14 διδακτικές ώρες)

3.5 Χημικές Αντιδράσεις

Παρατηρήσεις:

– Στην υποπαράγραφο «Αντιδράσεις Διπλής Αντικατάστασης» ο Πίνακας 3.1 «Κυριότερα αέρια και ιζήματα» να διδαχθεί αλλά να μην απομνημονευθεί.

– Στην υποπαράγραφο «Εξουδετέρωση» να μην διδαχθούν οι αντιδράσεις:

o Όξινο οξείδιο + βάση

o Βασικό οξείδιο + οξύ

o Όξινο οξείδιο + βασικό οξείδιο

Προτεινόμενη διδακτική ακολουθία και δραστηριότητες

1η διδακτική ώρα :

Εργαστηριακή άσκηση: «Χαρακτηριστικές χημικές αντιδράσεις» Προτείνονται αντιδράσεις όπως:

– Καύση σύρματος Mg και μελέτη του παραγόμενου MgO.

– Απλές αντικαταστάσεις π.χ. Μg ή Zn με HCl και Fe (καρφί) σε διάλυμα CuSO4.

– Διπλές αντικαταστάσεις π.χ. AgNO3+KI, AgNO3+K2Cr2O7 ή K2CrO4, CuSO4+NaOH, Na2CO3 +

HCl (έκλυση CO2).

– Εξουδετερώσεις όπως ΗCl+ΝαΟΗ (χωρίς ορατό αποτέλεσμα και με ορατό αποτέλεσμα με

χρήση δείκτη).

2η και 3η διδακτική ώρα:

Συμβολισμός χημικών αντιδράσεων. Διατήρηση μάζας, διατήρηση ατόμων. Ισοστάθμιση απλών χημικών εξισώσεων.

Μπορούν να αξιοποιηθεί η προσομοίωση: Εξισορροπώντας χημικές εξισώσεις http://phet.colorado.edu/el/simulation/balancing-chemical-equations

4η, 5η και 6η διδακτική ώρα:

Χαρακτηριστικά των χημικών αντιδράσεων (Πότε πραγματοποιείται μια χημική αντίδραση – Πόσο γρήγορα γίνεται μια χημική αντίδραση – Ενεργειακές μεταβολές που συνοδεύουν μια χημική αντίδραση Πόσο αποτελεσματική είναι μια χημική αντίδραση).

Μπορεί να αξιοποιηθεί η προσομοίωση: Μοριακή εξήγηση της χημικής αντίδρασης.

http://phet.colorado.edu/el/simulation/legacy/reactions-and-rates

7η, 8η και 9η διδακτική ώρα:

10η και 11η διδακτική ώρα:

Μερικά είδη χημικών αντιδράσεων: Β. Μεταθετικές αντιδράσεις (Αντιδράσεις διπλής αντικατάστασης).

12η και 13 η διδακτική ώρα:

Μερικά είδη χημικών αντιδράσεων: Β. Μεταθετικές αντιδράσεις (Αντιδράσεις εξουδετέρωσης).

14η διδακτική ώρα:

Εργαστηριακή άσκηση: Χημικές αντιδράσεις και ποιοτική ανίχνευση ιόντων.

ΧΗΜΕΙΑ Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

Διδακτέα ύλη (Περιεχόμενο – Διαχείριση και ενδεικτικός προγραμματισμός)

Σύνολο ελάχιστων προβλεπόμενων διδακτικών ωρών: είκοσι δύο (22).

Η διδακτέα ύλη του μαθήματος ορίζεται ως εξής:

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 o: Στοιχειομετρία

Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην επίτευξη των παρακάτω μαθησιακών αποτελεσμάτων:

Οι μαθητές να μπορούν υπολογίζουν τη συγκέντρωση διαλύματος, να συνδέουν τη συγκέντρωση διαλύματος σε άλλες μορφές περιεκτικότητας και να υπολογίζουν τη συγκέντρωση διαλύματος μετά από αραίωση ή ανάμιξη.

Οι μαθητές να μπορούν να σχεδιάζουν και να εκτελούν πειράματα παρασκευής και αραίωσης διαλυμάτων.

Ενότητες που θα διδαχθούν (22 διδακτικές ώρες)

4.1 Βασικές έννοιες για τους χημικούς υπολογισμούς: σχετική ατομική μάζα, σχετική μοριακή μάζα, mol , αριθμός Avogadro, γραμμομοριακός όγκος

Παρατήρηση:

4.2 Καταστατική εξίσωση των αερίων

4.3 Συγκέντρωση διαλύματος – αραίωση, ανάμειξη διαλυμάτων

4.4 Στοιχειομετρικοί υπολογισμοί

Παρατήρηση:

Να μην διδαχθούν οι παράγραφοι:

– Ασκήσεις στις οποίες η ουσία που δίνεται ή ζητείται δεν είναι καθαρή.

– Ασκήσεις με διαδοχικές αντιδράσεις

Προτεινόμενη διδακτική ακολουθία και δραστηριότητες

1η και 2η διδακτική ώρα :

Δραστηριότητα:

3η και 4η διδακτική ώρα :

Νόμοι του Charles, του Boyle και του Gay-Lussac.

5η διδακτική ώρα :

Πως μετράμε σωματίδια αερίων; Γραμμομοριακός όγκος (Vm). Καταστατική εξίσωση των αερίων.

Προτείνεται η παρακολούθηση από τους μαθητές του βίντεο «Προσδιορισμός της σχετικής μοριακής μάζας αερίου με ζύγιση ορισμένου όγκου αερίου»

http://www.rsc.org/learn-chemistry/resource/res00000832/determining-relative-molecular- masses-by-weighing-gases#!cmpid=CMP00000938

Εναλλακτικά

Να γίνει ανάλογο πείραμα επίδειξης από τον διδάσκοντα στην τάξη.

6η και 7η διδακτική ώρα :

Εξάσκηση των μαθητών στις μετατροπές μεταξύ mol, μάζας, όγκου (για αέρια), αριθμού μορίων και αριθμού ατόμων.

Σε αυτή την κατεύθυνση, μπορεί και να αξιοποιηθεί το διδακτικό υλικό «Υπολογισμοί mol»

http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-3111

8η και 9η διδακτική ώρα:

Μπορεί να αξιοποιηθεί το παρακάτω διδακτικό υλικό: α) Συγκέντρωση ή Μοριακότητα κατ’ όγκο διαλύματος http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/2595

β) Συγκέντρωση διαλύματος

http://phet.colorado.edu/el/simulation/molarity

10η και 11 η διδακτική ώρα :

Μετατροπή της συγκέντρωσης σε άλλες μορφές περιεκτικότητας.

12η και 13η διδακτική ώρα :

Υπολογισμός της συγκέντρωσης μετά από αραίωση ή ανάμιξη διαλυμάτων.

14η και 15η διδακτική ώρα :

Εργαστηριακή άσκηση: «Παρασκευή διαλύματος ορισμένης συγκέντρωσης – αραίωση διαλυμάτων».

16η, 17η, 18η και 19η διδακτική ώρα :

Μεθοδολογία επίλυσης απλών προβλημάτων στοιχειομετρίας. Θα μπορούσε να αξιοποιηθεί και το λογισμικό: http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/2447

20η , 21η και 22η διδακτική ώρα :

Μεθοδολογία επίλυσης προβλημάτων με περίσσεια/έλλειμμα αντιδρώντος.

ΦΥΣΙΚΗ Α΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑ.Λ.

Το ωρολόγιο πρόγραμμα του μαθήματος Γενικής Παιδείας «Φυσική» για την Α΄ Τάξη Ημερήσιων και Εσπερινών ΕΠΑ.Λ. καθορίζεται με το άρθρο 66 του Ν.4386/2016 (Α΄ 83) και την υπ΄ αριθμ. Φ2/88938/01-06-2016 (ΦΕΚ 1567/τ.Β΄/02.06.2016) Υπουργική Απόφαση. Θα διδαχθεί βάσει του Πλαισίου Προγ/τος Σπουδών του μαθήματος, όπως αυτό περιγράφεται στην υπ΄ αριθμ.

10583/Γ2/03.02.2003 ( ΦΕΚ 1 50 /τ .Β΄/ 13 .02 .2003 ) Υπουργική Απόφαση.

Διδακτέα ύλη:

Από το βιβλίο: «ΦΥΣΙΚΗ Α΄ ΤΑΞΗ 1ΟΥ ΚΥΚΛΟΥ TEE», ΓΑΡΟΦΑΛΑΚΗΣ Γ., ΠΑΓΩΝΗΣ Κ., ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ Δ.

Η διδακτέα ύλη για το Σχολικό Έτος 2016-2017 είναι η ακόλουθη και προτείνονται οι παρακάτω

οδηγίες διδασκαλίας:

Διδακτική ενότητα

Συνιστώμενες Διδακτικές Πρακτικές / Παρατηρήσεις

Ώρες

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1.1 Με τι ασχολείται η

Φυσική

Να διδαχθεί περιληπτικά με έμφαση μόνο στα βασικά σημεία.

1.2 Φυσική και

Τεχνολογία

Να διδαχθεί περιληπτικά με έμφαση μόνο στα βασικά σημεία.

1.3 Φυσικά μεγέθη

Για την ύλη της Α΄ Λυκείου αρκούν τα θεμελιώδη φυσικά

μεγέθη: μήκος, χρόνος, μάζα και τα παράγωγα φυσικά μεγέθη: εμβαδόν, όγκος.

1.4 Μονόμετρα και

διανυσματικά μεγέθη

Η εικόνα 1.13 να αντικατασταθεί με την πρόσθεση δύο

κάθετων διανυσμάτων.

Η εικόνα 1.14 να μην διδαχθεί.

Ο τύπος y2 = a2 + b2 + 2ab?υνφ να αντικατασταθεί με τον

τύπο:

y2 = a2 + b2

Το κίτρινο ένθετο «Ας θυμηθούμε» με τίτλο: «Βασικά

στοιχεία Τριγωνομετρίας» να διδαχθεί.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ-

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

Για εμπέδωση προτείνεται το υλικό να επιλεχτεί από τη

συλλογή: 1.4, 1.6, 1.7, 1.8.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο

ΔΥΝΑΜΗ ΚΑΙ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ

2.1 Η έννοια της

δύναμης

Να διδαχθεί.

2.2. Τα χαρακτηριστικά

της δύναμης

Να διδαχθεί.

2.3 Δυνάμεις επαφής

και Δυνάμεις από απόσταση

Να διδαχθεί. Να διδαχτούν και οι άλλες μονάδες δύναμης, να

τονιστεί η προσέγγιση 9,81 10.

Το Βάρος θεωρείται δύναμη γνωστής κατεύθυνσης από το Γυμνάσιο. Προτείνεται να αναφερθεί ότι θα μελετηθεί με λεπτομέρεια στη συνέχεια της ύλης.

Οι ηλεκτρικές και μαγνητικές δυνάμεις, θεωρούνται ποιοτικά γνωστές από το Γυμνάσιο και την εμπειρία.

2.4 Η Δύναμη και οι καταστάσεις της ύλης

Να μην διδαχθεί.

2.5 Η Δύναμη ως αιτία

παραμόρφωσης –

Νόμος του Hooke

Να διδαχθεί.

Να γίνει εργαστηριακή άσκηση με τη συνδρομή και τη συνεργασία του Σχολικού Συμβούλου και του οικείου ΕΚΦΕ

2.6 Μέτρηση δυνάμεων

με το δυναμόμετρο

Να διδαχθεί.

Να γίνουν μετωπικές μετρήσεις στο εργαστήριο ή την τάξη με δυναμόμετρα.

2.7 Σφάλματα

μετρήσεων

Να διδαχθεί. Η ύλη ολοκληρώνεται μέχρι τον τύπο 2.Ι (χωρίς

τον τύπο).

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ-

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

Για εμπέδωση προτείνεται το υλικό να επιλεχτεί από τη

συλλογή: 2.1 έως 2.12.

2.8 Σύνθεση δυνάμεων

Να διδαχθεί.

Το περιεχόμενο: «Από πολλές περιπτώσεις … θα τις θεωρούμε ίσες» να μην διδαχθεί.

Το παράδειγμα με το πλοίο (εικόνα 2.23) και η εικόνα 2.25 να διδαχθούν με ορθές γωνίες.

Ο τύπος 2.6 να διδαχθεί ως :

Fολ2 = F12 + F22

Ο τύπος 2.7 να μην διδαχθεί και να συζητηθεί απλά ότι η

γωνία θ μπορεί να υπολογιστεί.

Η ύλη ολοκληρώνεται στη πρόταση: «…όπως φαίνεται στην εικόνα 2.25».

Το λυμένο παράδειγμα είναι εκτός ύλης.

Να γίνει εργαστηριακή άσκηση σύνθεσης δυνάμεων, με τη συνδρομή και τη συνεργασία του Σχολικού Συμβούλου και του οικείου ΕΚΦΕ

2.9 Ανάλυση μιας

δύναμης σε συνιστώσες

Να διδαχθεί.

Η ύλη ολοκληρώνεται στη πρόταση: «…είναι η γωνία ?̂ =

??? ».

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ-

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

Για εμπέδωση προτείνεται το υλικό να επιλεχτεί από τη

συλλογή: 2.13 έως 2.24 εκτός των 2.18β και 2.20δ.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο

ΔΥΝΑΜΗ και ΚΙΝΗΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο ΔΥΝΑΜΗ ΚΑΙ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ

4.1 Το αίνιγμα της

κίνησης

Να διδαχθεί.

Η παράγραφος 4.1.4 να διδαχθεί από την πρόταση: «Το συνολικό μήκος της τροχιάς το υ παγο δρό μο υ ονομάζεται διάστημα s και γενικά δεν ταυτίζεται με το μέτρο της μετατόπισης». Η εικόνα 4.13 είναι εκτός ύλης.

Στη παράγραφο 4.1.4 στην ενότητα «Ας εφαρμόσουμε.

Καθορισμός θέσης» το παράδειγμα με αριθμό 2 είναι εκτός

ύλης.

Η παράγραφος 4.1.5 να μην διδαχθεί.

H παράγραφος 4.1.6 να διδαχθεί.

Η παράγραφος 4.1.7 να διδαχθεί μέχρι την πρόταση: « Η

στιγμιαία ταχύτητα είναι …κατεύθυνση της κίνησης.»

4.2 Αδράνεια – 1ος

νόμος του Νεύτωνα για την κίνηση

Να διδαχθεί.

2.10 Δράση-Αντίδραση

–

3ος Νόμος του Νεύτωνα

Να διδαχθεί.

Η πρόταση: «Ο 3ος νόμος …δύο άλλους νόμους» να μην

διδαχθεί.

2.11 Ισορροπία

σώματος με την επίδραση ομοεπιπέδων δυνάμεων

Να διδαχθεί.

Η γωνία στην εικόνα 2.39 να θεωρηθεί ορθή.

Η παράγραφος «Ας προσέξουμε», να μην διδαχθεί.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ-

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

Για εμπέδωση προτείνεται (έκτος του υλικού που

αναφέρθηκε παραπάνω), το επιπλέον υλικό να επιλεχτεί από τη συλλογή:2.27, 2.29, 2.30, 2.32.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο

ΡΟΠΗ ΔΥΝΑΜΗΣ

3.1 Η έννοια της ροπής και τα αποτελέσματά της

Το Κεφάλαιο 3ο να διδαχτεί ως ερευνητική εργασία (project).

Οι παράγραφοί του μπορεί να αποτελέσουν τα υποθέματα εργασίας των ομάδων.

Η υλοποίηση του project προτείνεται να έχει κυρίως εργαστηριακό χαρακτήρα και να αξιοποιεί τις βιωματικές γνώσεις των μαθητών.

Η υλοποίηση του project μπορεί να διευκολυνθεί με τη συνεργασία συναδέλφων αντίστοιχων ειδικοτήτων.

Οι ομάδες των μαθητών μπορούν να αξιοποιήσουν το περιεχόμενο του σχολικού βιβλίου (έντυπου ή ηλεκτρονικού) στις προφορικές ή ψηφιακές ή τις εργαστηριακές τους παρουσιάσεις.

Στη συνέχεια δίνονται προτάσεις για τον τρόπο διαχείρισης

του περιεχομένου:

Οι παράγραφοι 3.1, 3.2,3.3 να διδαχτούν πειραματικά αξιοποιώντας υλικό του εργαστηρίου.

Να συζητηθεί αναλυτικά η γραφική μέθοδος εντοπισμού του

3.2 Το θεώρημα των

ροπών για ομοεπίπεδες δυνάμεις

3.3 Ζεύγος δυνάμεων.

3.4 Ισορροπία στερεού

σώματος που μπορεί να στρέφεται γύρω από άξονα

3.5 Κέντρο βάρους –

Είδη ισορροπίας.

3.6 Κέντρο βάρους και ισορροπία ενός σώματος.

σημείου εφαρμογής της συνισταμένης παράλληλων δυνάμεων.

Να γίνει εργαστηριακή άσκηση η εύρεση του κέντρου βάρους σώματος με τη μέθοδο της διπλής ανάρτησης.

Η ύλη ολοκληρώνεται στις προτάσεις: «Ο βαθμός ευστάθειας … είναι η βάση στήριξης»

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ-

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

Για εμπέδωση προτείνεται το υλικό να επιλεχτεί από τη

συλλογή: 3.1, 3.2, 3.3, 3.4, 3.6, 3.7, 3.8, 3.9, 3.10, 3.11, 3.12 (με την διόρθωση: σελ. 66 αντί σελ. 62), 3.14, 3.15, 3.16.

Κατά την κρίση του διδάσκοντα, το υλικό που θα επιλέξει για

την εμπέδωση, μπορεί να αποτελέσει ένα επιπλέον υπόθεμα (άρα μία επιπλέον ομάδα στο project) ή μπορεί να διανεμηθεί στις ήδη σχηματισμένες ομάδες. Σε κάθε περίπτωση το υλικό της εμπέδωσης θα παρουσιάζεται (7-10 min) στη αρχή κάθε διδακτικής ώρας μετά από την παρουσίαση της πρώτης ενότητας 3.1.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο

ΔΥΝΑΜΗ και ΚΙΝΗΣΗ

4.3 Ευθύγραμμη ομαλή

κίνηση

Να διδαχθεί.

4.4 Ευθύγραμμη ομαλά

μεταβαλλόμενη κίνηση-

Επιτάχυνση

Να διδαχθεί.

Στη παράγραφο 4.4.2 στον αριθμό «3. Διάστημα», ο πίνακας

«μόνο για ανάγνωση», να μην διδαχθεί.

Οι αποδείξεις των τύπων να μην διδαχτούν.

Το παράδειγμα 2 της παραγράφου 4.4.2 είναι εκτός ύλης.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ-

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

Το υλικό εμπέδωσης αποσκοπεί κυρίως, οι μαθητές να είναι

ικανοί να βγάζουν συμπεράσματα από τα διαγράμματα. Έτσι στο υλικό: 4.14, 4.16, 4.20 είναι εκτός ύλης, όποτε προτείνεται να επιλεχτεί υλικό από την υπόλοιπη συλλογή. Τα διαγράμματα όλων των κινήσεων μπορεί να προσεγγιστούν με το λογισμικό:

«ΠΟΛΛΑΠΛΑΝ-Πολλαπλές Αναπαραστάσεις του Φυσικού

Κόσμου», στην θεματική του «Διαδοχικές Κινήσεις».

4.5 ΔΥΝΑΜΗ. Το

μυστικό της

επιτάχυνσης – 2ος Νόμος του Νεύτωνα

Το παράδειγμα με τίτλο «Ας εφαρμόσουμε: Σώμα μάζας 10kg

… την επιτάχυνση του σώματος» να μην διδαχθεί.

Η παράγραφος 4.5.1 να μην διδαχθεί. Τα παραδείγματα 1 και

2 όμως να διδαχθούν.

Να συζητηθούν τα παραδείγματα 1,3,4,5 της παραγράφου

4.5.2 ενώ το παράδειγμα 2 να μην διδαχθεί.

Να γίνουν εργαστηριακές ασκήσεις στους νόμους του Νεύτωνα και στο βάρος των σωμάτων, με τη συνδρομή και τη συνεργασία του Σχολικού Συμβούλου και του οικείου ΕΚΦΕ.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ- ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ- ΑΣΚΗΣΕΙΣ

Το υλικό 4.33 και 4.38 – 4.40 να μην αξιοποιηθεί στην εμπέδωση της ύλης.

4.9 Τριβή

Να διδαχθεί.

Η παράγραφος, «μόνο για ανάγνωση», να μην διδαχθεί.

4.10 Στατική τριβή

Να γίνει εργαστηριακή άσκηση ο προσδιορισμός του

συντελεστή οριακής τριβής .

4.11 Τριβή ολίσθησης

Να διδαχθεί.

Στο λυμένο παράδειγμα: « Ο οδηγός …» να παρουσιαστεί μόνο το (1) ερώτημα.

Το λυμένο παράδειγμα: «Δυο σώματα Σ1 και Σ2 … η τάση του σκοινιού» να μην λυθεί με τον προτεινόμενο τρόπο. Να

εφαρμοστεί ο 2ος νόμος του Νεύτωνα για κάθε σώμα και να τονιστεί η κοινή επιτάχυνση των σωμάτων.

4.12 Τριβή κύλισης

Να μην διδαχθεί.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ-

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

Το υλικό 4.68, 4.69, 4.70, 4.71, 4.73, 4.74, 4.75, 4.77- 4.80 να

μην αξιοποιηθεί για εμπέδωση.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5Ο

ΕΡΓΟ – ΕΝΕΡΓΕΙΑ

5.3.1

Η εισαγωγή στο έργο θα γίνει από την πρόταση: «Το βάρος πρωταγωνιστεί … χάνουμε στη διαδρομή»

5.3.2 Πρώτη γνωριμία

με μηχανές

Να διδαχθεί.

Η ύλη ολοκληρώνεται με την διδασκαλία του πίνακα:

«Δοκιμάζουμε»

5.1 Από τη βιολογική

εργασία στο φυσικό έργο

Να διδαχθεί.

5.2 Έργο σταθερής

δύναμης

Η ύλη της παραγράφου ολοκληρώνεται με την αναφορά στο

ιστορικό ένθετο για τον Joule, το οποίο δεν αποτελεί διδακτέα ύλη.

Το παράδειγμα της παραγράφου να διδαχτεί αναλυτικά.

5. 3 Έργο γνωστών

δυνάμεων

Στη παράγραφο 5.3.1 η ύλη ολοκληρώνεται με τη διδασκαλία

του πίνακα: «Ας αναρωτηθούμε…»

Η παράγραφος 5.3.2 έχει διδαχθεί.

5.3.3 Έργο τριβής:

ποσότητα μόνιμα αρνητική

Να διδαχθεί.

5.4 Ρυθμοί έργου

Να διδαχθεί.

Η ύλη της παραγράφου ολοκληρώνεται στην παρένθεση: (1ft.

lb =1,356 Joules).

5.5 Ανθρώπινος

οργανισμός: η σχεδόν τέλεια μηχανή

Να συζητηθεί περιληπτικά στη τάξη.

Οι μαθητές να γράψουν προαιρετικά μία μικρή εργασία (περίπου 300 λέξεις) σχετική με τμήμα του περιεχόμενου της. Η συγγραφή της εργασίας να έχει μόνο θετική συνεισφορά στην αξιολόγηση των μαθητών.

5.6 Έργο και ενέργεια: δύο όψεις του ίδιου νομίσματος

Να διδαχθεί.

Η απόδειξη του τύπου της κινητικής ενέργεια και του τύπου του θεωρήματος μεταβολής της κινητικής ενέργειας να μην διδαχθούν.

Το πλαίσιο: «Ας εφαρμόσουμε» δεν αποτελεί διδακτέα ύλη.

Η ύλη της Α΄ΛΥΚΕΊΟΥ ολοκληρώνεται με αυτή την παράγραφο.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ-

ΑΣΚΗΣΕΙΣ (Σελ. 211)

Για εμπέδωση προτείνεται το υλικό να επιλεχτεί από τη

συλλογή:

5.3, 5.4, 5.11, 5.12, 5.17, 5.20

ΣΥΝΟΛΟ ΩΡΩΝ

ΧΗΜΕΙΑ Α΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑ.Λ.

Το ωρολόγιο πρόγραμμα του μαθήματος Γενικής Παιδείας «Χημεία» για την Α΄ τάξη Ημερήσιων και Εσπερινών ΕΠΑ.Λ. καθορίζεται με το άρθρο 66 του Ν.4386/2016 (Α΄ 83) και την υπ΄ αριθμ. Φ2/88938/01-06-2016 (ΦΕΚ 1567/τ.Β΄/02.06.2016) Υπουργική Απόφαση. Θα διδαχθεί βάσει του Προγράμματος Σπουδών του μαθήματος, όπως αυτό ορίζεται στην υπ΄ αριθμ. Γ2/1095/05-03-1999

( ΦΕ Κ 34 3/ τ .Β΄/ 13 .04 .19 99 ).

Διδακτέα ύλη: από τo βιβλίo:

«Χημεία Α΄ Γενικού Λυκείου», Βιβλίο Μαθητή, Λιοδάκης Σ. κ.ά. Αθήνα: ΙΤΥΕ “Διόφαντος” 2015.

Η διδακτέα ύλη για το Σχολικό Έτος 2016-2017 είναι η ακόλουθη και προτείνονται οι παρακάτω

οδηγίες διδασκαλίας:

Σημείωση: οι προαπαιτούμενες γνώσεις δεν αποτελούν μέρος της εξεταστέας ύλης

Ενότητα

Οδηγίες – Παρατηρήσεις (24 ώρες)

Ώρες

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο (5 ώρες)

1.1 Βασικές έννοιες

· Εισαγωγή στις βασικές έννοιες Χημείας.

Οι μαθητές δουλεύοντας σε ομάδες μπορούν να ερευνήσουν τρέχοντα ζητήματα της χημείας, θέματα που αφορούν τη μεθοδολογία, την ιστορία, την καθημερινή ζωή κ.ά

Π.χ: αλκαλικές μπαταρίες, νανοϋλικά, ιστορία της επιστήμης, ιστορία βραβείων Nobel, κ.ά

· Να γίνει εργαστηριακή άσκηση για τη μελέτη βασικών εννοιών χημείας

(π.χ: μίγματα, διαχωρισμό μιγμάτων, χημική αντίδραση, pH, αντίδραση οξέος – βάσης, κ.ά)

Προτεινόμενη εργαστηριακή άσκηση: «Μελετώντας το περιεχόμενο τού χυμού του πορτοκαλιού» (παραλαβή του χυμού και διήθηση, ανίχνευση νερού με άνυδρο CuSO4, ανίχνευση σακχάρων με αντιδραστήριο Fehling,

	μέτρηση pH με πεχαμετρικό χαρτί, απομάκρυνση των χρωστικών με ενεργό άνθρακα και ποσοτικός προσδιορισμός της βιταμίνης C).
1.5 Ταξινόμηση της ύλης – Διαλύματα – Περιεκτικότητες διαλυμάτων – Διαλυτότητα	· Να διδαχθεί μόνο η παράγραφος: Διαλυτότητα Προαπαιτ ούμενη γνώση Προτείνεται να γίνει απλή αναφορά στις έννοιες διάλυμα, περιεκτικότητα και εκφράσεις περιεκτικότητας Προτείνεται η ανάκληση των προηγουμένων γνώσεων να γίνει με εργασία σε ομάδες, όπου κάθε ομάδα θα διαπραγματευτεί μία ή περισσότερες από τις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου, όπως οι: 69-79 και 82-85. Οι προηγούμενες ασκήσεις δεν απ οτελ ούν εξ ετ αστ έα ύλη Ασκήσεις που αντιστοιχούν στη νέα γνώση και μπορούν να αποτελέσουν εξεταστέα ύλη, είναι οι: 80, 81, 86 Προτείνεται η προσέγγιση να γίνει εργαστηριακά, και να αναφερθούν όσο το δυνατό περισσότερα παραδείγματα από την καθημερινή ζωή, ώστε να αναδειχθεί η χρησιμότητα των διδασκομένων Δραστηριότητα http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-aggregatedcontent- 8526-8164	2
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο (13 ώρες)
2.1 Ηλεκτρονική δομή ατόμων	Διδάσκεται ολόκληρη η ενότητα. Προαπαιτ ούμενη γνώση Προτείνεται να γίνει απλή αναφορά στις έννοιες άτομο, μόριο, ιόν, ατομικός αριθμός, μαζικός αριθμός. Ο Πίνακας 2.1 «Κατανομή ηλεκτρονίων σε στιβάδες, στα στοιχεία με ατομικό αριθμό Ζ=1-20» να διδαχθεί και να απομνημονευθεί μόνο η στήλη «στοιχείο». Δραστηριότητα Εξάσκηση σε ομάδες σχετικά με τον τρόπο κατανομής των ηλεκτρονίων σε στιβάδες για τα άτομα των στοιχείων με ατομικό αριθμό 1-20 και 31-38. Δραστηριότητα Δόμηση τμήματος του Περιοδικού Πίνακα με βάση κάρτες των ατόμων των στοιχείων με ατομικό αριθμό 1- 20. Η δραστηριότητα αυτή περιγράφεται στον «ΟΔΗΓΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ», ΙΕΠ (2015), Χημεία Α΄, Β΄ και Γ΄, Γενικό Λύκειο	2
2.2 Κατάταξη των στοιχείων (Περιοδικός Πίνακας). Χρησιμότητα του Περιοδικού Πίνακα	Διδάσκεται ολόκληρη η ενότητα. Δραστηριότητα Προτείνεται η κατασκευή ενός φωτογραφικού άλμπουμ με τους επιστήμονες εκείνους που συνέβαλλαν στην κατασκευή του Περιοδικού Πίνακα Δραστηριότητα Προτείνεται οι μαθητές χωρισμένοι σε ομάδες να διερευνήσουν την ιστορία των ονομάτων του Περιοδικού Πίνακα και να την παρουσιάσουν στην ολομέλεια της τάξης Δραστηριότητα Προτείνεται η παρακολούθηση των παρακάτω βιντεοσκοπημένων πειραμάτων: α) Φυσικές ιδιότητες αλκαλίων http://www.rsc.org/learn-chemistry/resource/res00000731/alkali-	3

	metals#!cmpid=CMP00000879 β) Αντιδράσεις αλκαλίων με νερό http://www.rsc.org/learn-chemistry/resource/res00000732/heating-group- 1-metals-in-air-and-in-chlorine#!cmpid=CMP00000939 Δραστηριότητα Μελέτη του Περιοδικού Πίνακα και των ιδιοτήτων διαφόρων στοιχείων (π.χ. πυκνότητα ή σημείο τήξης) με χρήση λογισμικού. Ενδεικτικά προτείνεται: http://www.rsc.org/periodic-table ή Δραστηριότητα Για εξάσκηση οι μαθητές μπορούν να εμπλακούν σε δραστηριότητες – παιχνίδια τοποθέτησης στοιχείων στον Περιοδικό Πίνακα με βάση το διδακτικό υλικό: α) Παιχνίδι τοποθέτησης στοιχείων του περιοδικού πίνακα http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-2610 β) Τοποθέτηση στοιχείων στον Περιοδικό Πίνακα http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-2444
2.3 Γενικά για το χημικό δεσμό. – Παράγοντες που καθορίζουν τη χημική συμπεριφορά του ατόμου. Είδη χημικών δεσμών	Διδάσκεται ολόκληρη η ενότητα. Να δοθεί έμφαση στην παράγραφο: «τι είναι χημικός δεσμός», «ιοντικός ή ετεροπολικός δεσμός» (πώς δημιουργείται και μεταξύ ποιών στοιχείων), «ομοιοπολικός δεσμός» (πώς δημιουργείται και μεταξύ ποιών στοιχείων). Να γίνει αναφορά στις σημαντικότερες διαφορές μεταξύ ετεροπολικών και ομοιοπολικών ενώσεων καθώς και στην αναλογία ιόντων στο κρυσταλλικό πλέγμα, αλλά και στις διαφορές του πολωμένου και μη πολωμένου δεσμού. Δραστηριότητα: Προτείνεται να γίνει εργασία των μαθητών σε ομάδες και να μελετήσουν τον τρόπο που μεταβάλλονται ιδιότητες όπως η ατομική ακτίνα και η ηλεκτραρνητικότητα αξιοποιώντας τον διαδικτυακό Περιοδικό Πίνακα Δραστηριότητα: Οι μαθητές σε ομάδες να ταξινομήσουν χημικές ενώσεις με βάση τη διάλυση τους στο νερό και τη μέτρηση της αγωγιμότητας των διαλυμάτων που προκύπτουν. Προτείνεται να χρησιμοποιηθούν τα υλικά: ζάχαρη, αλάτι, αποφρακτικό αποχετεύσεων, οινόπνευμα, νερό βρύσης, αποσταγμένο νερό. Εναλλακτικά Αξιοποίηση της προσομοίωσης «Διάλυμα ζάχαρης και αλατιού», η οποία συνοδεύεται και από τη σωματιδιακή ερμηνεία. http://phet.colorado.edu/el/simulation/legacy/sugar-and-salt-solutions		4
2.4 Η γλώσσα της Χημείας- Αριθμός οξείδωσης- Γραφή Χημικών Τύπων και εισαγωγή στην ονοματολογία των ενώσεων	Διδάσκεται ολόκληρη η ενότητα. · Να διδαχθούν και να απομνημονευθούν τα ιόντα του Πίνακα 2.3 «Ονοματολογία των κυριότερων μονοατομικών ιόντων» εκτός από «νιτρίδιο Ν-3 και φωσφίδιο P-3). · Από τον Πίνακα 2.4 «Ονοματολογία των κυριότερων πολυατομικών ιόντων» να διδαχθούν και να απομνημονευθούν μόνο η 1η στήλη · Από τον Πίνακα 2.5 «Συνήθεις τιμές Α.Ο. στοιχείων σε ενώσεις τους» να διδαχθούν και να απομνημονευθούν οι Α.Ο. των K, Na, Ag, Ba, Ca, Mg, Zn, Al, Fe, F και από το Η (+1), από το Ο (-2) και από τα Cl, Br, I (-1). Δραστηριότητα Προτείνεται να γίνει κατασκευή αφίσας στην τάξη με τα κυριότερα μονοατομικά και πολυατομικά ιόντα		4
		Προαπαιτ ούμενη γνώση	4

		Προτείνεται να γίνει απλή αναφορά στις έννοιες οξύ, βάση, άλας και στους γενικούς χημικούς τύπους αυτών
	· Να διδαχθεί η ονοματολογία ανόργανων χημικών ενώσεων χρησιμοποιώντας τα αντίστοιχα ιόντα των πινάκων 2.3, 2.4, 2.5. Μπορεί να αξιοποιηθεί το διδακτικό υλικό «Παιχνίδι ονοματολογίας ανόργανων ενώσεων» http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-2608 Εργαστηριακή άσκηση: «Πυροχημική ανίχνευση μετάλλων»
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο (6 ώρες)
3.5 Χημικές αντιδράσεις	Να διδαχθούν οι παράγραφοι: «Πως συμβολίζονται οι χημικές αντιδράσεις» και «Χαρακτηριστικά των χημικών αντιδράσεων». Η παράγραφος «Μερικά είδη χημικών αντιδράσεων» προτείνεται να διδαχθεί εργαστηριακά. Στόχοι της παραγράφου αυτής είναι: οι μαθητές να μπορούν να αναγνωρίζουν το είδος της αντίδρασης, καθώς και να συμπληρώνουν συντελεστές. Δεν απο τελ εί μέρο ς τ ης εξ ετ αστ έας ύλ ης η εύρεση τ ων πρ ο ϊό ντ ων μ ιας αντ ίδρασης . Δραστηριότητα Μπορούν να αξιοποιηθούν οι προσομοιώσεις: α) Εξισορροπώντας χημικές εξισώσεις http://phet.colorado.edu/el/simulation/balancing-chemical-equations β) Reactants, Products and Leftovers http://phet.colorado.edu/en/simulation/reactants-products-and-leftovers Μπορεί να αξιοποιηθεί η προσομοίωση: Μοριακή εξήγηση της χημικής αντίδρασης. http://phet.colorado.edu/el/simulation/legacy/reactions-and-rates Εργαστηριακή άσκηση: «Χαρακτηριστικές χημικές αντιδράσεις» Προτείνονται αντιδράσεις όπως: – Καύση σύρματος Mg και μελέτη του παραγόμενου MgO. – Απλές αντικαταστάσεις π.χ. Μg ή Zn με HCl και Fe (καρφί) σε διάλυμα CuSO4. – Διπλές αντικαταστάσεις π.χ. AgNO3+KI, AgNO3+K2Cr2O7 ή K2CrO4, CuSO4+NaOH, Na2CO3 + HCl (έκλυση CO2). – Εξουδετερώσεις όπως ΗCl+ΝαΟΗ (χωρίς ορατό αποτέλεσμα, ορατό με χρήση δείκτη).		4
3.6 Οξέα βάσεις, οξείδια, άλατα, εξουδετέρωση και καθημερινή ζωή	Να διδαχθεί ολόκληρη η παράγραφος. Δραστηριότητα Προτείνεται οι μαθητές να χωριστούν σε ομάδες και η κάθε ομάδα να αναλάβει ένα από τα θέματα της ενότητας: «Όξινη βροχή και περιβάλλον», έντομα και οξέα – βάσεις», Έδαφος και οξέα – βάσεις», «pH και υγιεινή», «Σταλακτίτες και σταλαγμίτες», όπου θα επεξεργαστεί και στη συνέχεια θα παρουσιάσει στην ολομέλεια της τάξης. Δραστηριότητα Κατασκευή ερωτηματολογίου / γραπτής δοκιμασίας από κάθε ομάδα για το θέμα που παρουσιάζει και στη συνέχεια συμπλήρωση και αξιολόγηση από τις υπόλοιπες ομάδες.		2

ΧΗΜΕΙΑ Α΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑ.Λ.

( ΦΕ Κ 34 3/ τ .Β΄/ 13 .04 .19 99 ).

Διδακτέα ύλη: από τo βιβλίo:

«Χημεία Α΄ Γενικού Λυκείου», Βιβλίο Μαθητή, Λιοδάκης Σ. κ.ά. Αθήνα: ΙΤΥΕ “Διόφαντος” 2015.

Η διδακτέα ύλη για το Σχολικό Έτος 2016-2017 είναι η ακόλουθη και προτείνονται οι παρακάτω

οδηγίες διδασκαλίας:

Σημείωση: οι προαπαιτούμενες γνώσεις δεν αποτελούν μέρος της εξεταστέας ύλης

Ενότητα

Οδηγίες – Παρατηρήσεις (24 ώρες)

Ώρες

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο (5 ώρες)

1.1 Βασικές έννοιες

· Εισαγωγή στις βασικές έννοιες Χημείας.

Π.χ: αλκαλικές μπαταρίες, νανοϋλικά, ιστορία της επιστήμης, ιστορία βραβείων Nobel, κ.ά

· Να γίνει εργαστηριακή άσκηση για τη μελέτη βασικών εννοιών χημείας

(π.χ: μίγματα, διαχωρισμό μιγμάτων, χημική αντίδραση, pH, αντίδραση οξέος – βάσης, κ.ά)

	μέτρηση pH με πεχαμετρικό χαρτί, απομάκρυνση των χρωστικών με ενεργό άνθρακα και ποσοτικός προσδιορισμός της βιταμίνης C).
1.5 Ταξινόμηση της ύλης – Διαλύματα – Περιεκτικότητες διαλυμάτων – Διαλυτότητα	· Να διδαχθεί μόνο η παράγραφος: Διαλυτότητα Προαπαιτ ούμενη γνώση Προτείνεται να γίνει απλή αναφορά στις έννοιες διάλυμα, περιεκτικότητα και εκφράσεις περιεκτικότητας Προτείνεται η ανάκληση των προηγουμένων γνώσεων να γίνει με εργασία σε ομάδες, όπου κάθε ομάδα θα διαπραγματευτεί μία ή περισσότερες από τις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου, όπως οι: 69-79 και 82-85. Οι προηγούμενες ασκήσεις δεν απ οτελ ούν εξ ετ αστ έα ύλη Ασκήσεις που αντιστοιχούν στη νέα γνώση και μπορούν να αποτελέσουν εξεταστέα ύλη, είναι οι: 80, 81, 86 Προτείνεται η προσέγγιση να γίνει εργαστηριακά, και να αναφερθούν όσο το δυνατό περισσότερα παραδείγματα από την καθημερινή ζωή, ώστε να αναδειχθεί η χρησιμότητα των διδασκομένων Δραστηριότητα http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-aggregatedcontent- 8526-8164	2
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο (13 ώρες)
2.1 Ηλεκτρονική δομή ατόμων	Διδάσκεται ολόκληρη η ενότητα. Προαπαιτ ούμενη γνώση Προτείνεται να γίνει απλή αναφορά στις έννοιες άτομο, μόριο, ιόν, ατομικός αριθμός, μαζικός αριθμός. Ο Πίνακας 2.1 «Κατανομή ηλεκτρονίων σε στιβάδες, στα στοιχεία με ατομικό αριθμό Ζ=1-20» να διδαχθεί και να απομνημονευθεί μόνο η στήλη «στοιχείο». Δραστηριότητα Εξάσκηση σε ομάδες σχετικά με τον τρόπο κατανομής των ηλεκτρονίων σε στιβάδες για τα άτομα των στοιχείων με ατομικό αριθμό 1-20 και 31-38. Δραστηριότητα Δόμηση τμήματος του Περιοδικού Πίνακα με βάση κάρτες των ατόμων των στοιχείων με ατομικό αριθμό 1- 20. Η δραστηριότητα αυτή περιγράφεται στον «ΟΔΗΓΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ», ΙΕΠ (2015), Χημεία Α΄, Β΄ και Γ΄, Γενικό Λύκειο	2
2.2 Κατάταξη των στοιχείων (Περιοδικός Πίνακας). Χρησιμότητα του Περιοδικού Πίνακα	Διδάσκεται ολόκληρη η ενότητα. Δραστηριότητα Προτείνεται η κατασκευή ενός φωτογραφικού άλμπουμ με τους επιστήμονες εκείνους που συνέβαλλαν στην κατασκευή του Περιοδικού Πίνακα Δραστηριότητα Προτείνεται οι μαθητές χωρισμένοι σε ομάδες να διερευνήσουν την ιστορία των ονομάτων του Περιοδικού Πίνακα και να την παρουσιάσουν στην ολομέλεια της τάξης Δραστηριότητα Προτείνεται η παρακολούθηση των παρακάτω βιντεοσκοπημένων πειραμάτων: α) Φυσικές ιδιότητες αλκαλίων http://www.rsc.org/learn-chemistry/resource/res00000731/alkali-	3

	metals#!cmpid=CMP00000879 β) Αντιδράσεις αλκαλίων με νερό http://www.rsc.org/learn-chemistry/resource/res00000732/heating-group- 1-metals-in-air-and-in-chlorine#!cmpid=CMP00000939 Δραστηριότητα Μελέτη του Περιοδικού Πίνακα και των ιδιοτήτων διαφόρων στοιχείων (π.χ. πυκνότητα ή σημείο τήξης) με χρήση λογισμικού. Ενδεικτικά προτείνεται: http://www.rsc.org/periodic-table ή Δραστηριότητα Για εξάσκηση οι μαθητές μπορούν να εμπλακούν σε δραστηριότητες – παιχνίδια τοποθέτησης στοιχείων στον Περιοδικό Πίνακα με βάση το διδακτικό υλικό: α) Παιχνίδι τοποθέτησης στοιχείων του περιοδικού πίνακα http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-2610 β) Τοποθέτηση στοιχείων στον Περιοδικό Πίνακα http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-2444
2.3 Γενικά για το χημικό δεσμό. – Παράγοντες που καθορίζουν τη χημική συμπεριφορά του ατόμου. Είδη χημικών δεσμών	Διδάσκεται ολόκληρη η ενότητα. Να δοθεί έμφαση στην παράγραφο: «τι είναι χημικός δεσμός», «ιοντικός ή ετεροπολικός δεσμός» (πώς δημιουργείται και μεταξύ ποιών στοιχείων), «ομοιοπολικός δεσμός» (πώς δημιουργείται και μεταξύ ποιών στοιχείων). Να γίνει αναφορά στις σημαντικότερες διαφορές μεταξύ ετεροπολικών και ομοιοπολικών ενώσεων καθώς και στην αναλογία ιόντων στο κρυσταλλικό πλέγμα, αλλά και στις διαφορές του πολωμένου και μη πολωμένου δεσμού. Δραστηριότητα: Προτείνεται να γίνει εργασία των μαθητών σε ομάδες και να μελετήσουν τον τρόπο που μεταβάλλονται ιδιότητες όπως η ατομική ακτίνα και η ηλεκτραρνητικότητα αξιοποιώντας τον διαδικτυακό Περιοδικό Πίνακα Δραστηριότητα: Οι μαθητές σε ομάδες να ταξινομήσουν χημικές ενώσεις με βάση τη διάλυση τους στο νερό και τη μέτρηση της αγωγιμότητας των διαλυμάτων που προκύπτουν. Προτείνεται να χρησιμοποιηθούν τα υλικά: ζάχαρη, αλάτι, αποφρακτικό αποχετεύσεων, οινόπνευμα, νερό βρύσης, αποσταγμένο νερό. Εναλλακτικά Αξιοποίηση της προσομοίωσης «Διάλυμα ζάχαρης και αλατιού», η οποία συνοδεύεται και από τη σωματιδιακή ερμηνεία. http://phet.colorado.edu/el/simulation/legacy/sugar-and-salt-solutions		4
2.4 Η γλώσσα της Χημείας- Αριθμός οξείδωσης- Γραφή Χημικών Τύπων και εισαγωγή στην ονοματολογία των ενώσεων	Διδάσκεται ολόκληρη η ενότητα. · Να διδαχθούν και να απομνημονευθούν τα ιόντα του Πίνακα 2.3 «Ονοματολογία των κυριότερων μονοατομικών ιόντων» εκτός από «νιτρίδιο Ν-3 και φωσφίδιο P-3). · Από τον Πίνακα 2.4 «Ονοματολογία των κυριότερων πολυατομικών ιόντων» να διδαχθούν και να απομνημονευθούν μόνο η 1η στήλη · Από τον Πίνακα 2.5 «Συνήθεις τιμές Α.Ο. στοιχείων σε ενώσεις τους» να διδαχθούν και να απομνημονευθούν οι Α.Ο. των K, Na, Ag, Ba, Ca, Mg, Zn, Al, Fe, F και από το Η (+1), από το Ο (-2) και από τα Cl, Br, I (-1). Δραστηριότητα Προτείνεται να γίνει κατασκευή αφίσας στην τάξη με τα κυριότερα μονοατομικά και πολυατομικά ιόντα		4
		Προαπαιτ ούμενη γνώση	4

		Προτείνεται να γίνει απλή αναφορά στις έννοιες οξύ, βάση, άλας και στους γενικούς χημικούς τύπους αυτών
	· Να διδαχθεί η ονοματολογία ανόργανων χημικών ενώσεων χρησιμοποιώντας τα αντίστοιχα ιόντα των πινάκων 2.3, 2.4, 2.5. Μπορεί να αξιοποιηθεί το διδακτικό υλικό «Παιχνίδι ονοματολογίας ανόργανων ενώσεων» http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-2608 Εργαστηριακή άσκηση: «Πυροχημική ανίχνευση μετάλλων»
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο (6 ώρες)
3.5 Χημικές αντιδράσεις	Να διδαχθούν οι παράγραφοι: «Πως συμβολίζονται οι χημικές αντιδράσεις» και «Χαρακτηριστικά των χημικών αντιδράσεων». Η παράγραφος «Μερικά είδη χημικών αντιδράσεων» προτείνεται να διδαχθεί εργαστηριακά. Στόχοι της παραγράφου αυτής είναι: οι μαθητές να μπορούν να αναγνωρίζουν το είδος της αντίδρασης, καθώς και να συμπληρώνουν συντελεστές. Δεν απο τελ εί μέρο ς τ ης εξ ετ αστ έας ύλ ης η εύρεση τ ων πρ ο ϊό ντ ων μ ιας αντ ίδρασης . Δραστηριότητα Μπορούν να αξιοποιηθούν οι προσομοιώσεις: α) Εξισορροπώντας χημικές εξισώσεις http://phet.colorado.edu/el/simulation/balancing-chemical-equations β) Reactants, Products and Leftovers http://phet.colorado.edu/en/simulation/reactants-products-and-leftovers Μπορεί να αξιοποιηθεί η προσομοίωση: Μοριακή εξήγηση της χημικής αντίδρασης. http://phet.colorado.edu/el/simulation/legacy/reactions-and-rates Εργαστηριακή άσκηση: «Χαρακτηριστικές χημικές αντιδράσεις» Προτείνονται αντιδράσεις όπως: – Καύση σύρματος Mg και μελέτη του παραγόμενου MgO. – Απλές αντικαταστάσεις π.χ. Μg ή Zn με HCl και Fe (καρφί) σε διάλυμα CuSO4. – Διπλές αντικαταστάσεις π.χ. AgNO3+KI, AgNO3+K2Cr2O7 ή K2CrO4, CuSO4+NaOH, Na2CO3 + HCl (έκλυση CO2). – Εξουδετερώσεις όπως ΗCl+ΝαΟΗ (χωρίς ορατό αποτέλεσμα, ορατό με χρήση δείκτη).		4
3.6 Οξέα βάσεις, οξείδια, άλατα, εξουδετέρωση και καθημερινή ζωή	Να διδαχθεί ολόκληρη η παράγραφος. Δραστηριότητα Προτείνεται οι μαθητές να χωριστούν σε ομάδες και η κάθε ομάδα να αναλάβει ένα από τα θέματα της ενότητας: «Όξινη βροχή και περιβάλλον», έντομα και οξέα – βάσεις», Έδαφος και οξέα – βάσεις», «pH και υγιεινή», «Σταλακτίτες και σταλαγμίτες», όπου θα επεξεργαστεί και στη συνέχεια θα παρουσιάσει στην ολομέλεια της τάξης. Δραστηριότητα Κατασκευή ερωτηματολογίου / γραπτής δοκιμασίας από κάθε ομάδα για το θέμα που παρουσιάζει και στη συνέχεια συμπλήρωση και αξιολόγηση από τις υπόλοιπες ομάδες.		2

ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ & Γ΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

Θα διδαχθεί το βιβλίο Φυσική Β΄ Γενικού Λυκείου – Γενικής παιδείας – Βιβλίο Μαθητή, Αλεξάκης Ν. κ.ά, ΙΤΥΕ-ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ, 2015 καθώς και τα αντίστοιχα: Τετράδιο Εργαστηριακών ασκήσεων, Εργαστηριακός Οδηγός, βιβλίο εκπαιδευτικού, ΟΕΔΒ 2011

Διδακτέα ύλη (Περιεχόμενο – Διαχείριση και ενδεικτικός προγραμματισμός)

(1) Σε όλες τις διδακτικές ενότητες από το βιβλίο των Αλεξάκη Ν. κ.ά., που προτείνονται παρακάτω, το πλήθος των ερωτήσεων, ασκήσεων και προβλημάτων του βιβλίου θα πρέπει να εναρμονίζεται με το διαθέσιμο διδακτικό χρόνο. Το ίδιο ισχύει και για τη χρήση των παραδειγμάτων, των ενθέτων και των δραστηριοτήτων.

(2) Χρήσιμο διδακτικό υλικό για όλες τις ενότητες υπάρχει στο: ΙΕΠ (2015). Πρόγραμμα

Σπουδών Φυσικής Γενικού Λυκείου.

Διδακτική ενότητα

Συνιστώμενες Διδακτικές Πρακτικές / Παρατηρήσεις

Ώρες

1 – ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ

ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΦΟΡΤΙΩΝ

Εισαγωγικό ένθετο και οι

υποενότητες

1.1 Ο Νόμος του Coulomb

1.2 Ηλεκτρικό πεδίο

1.4 Δυναμικό – διαφορά δυναμικού

(1) Να οριστεί αξιωματικά η δυναμική ενέργεια,

όπως αναφέρεται στην υποενότητα 1.4, αφού η 1.3 είναι εκτός ύλης.

(2) Να μη διδαχτούν ερωτήσεις και προβλήματα που αναφέρονται σε:

i) 3 ή περισσότερα ηλεκτρικά φορτία που δεν είναι συνευθειακά,

ii) κίνηση φορτίων,

iii) ισορροπία φορτίων με δυνάμεις στο επίπεδο.

2 – ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ: ΣΥΝΕΧΕΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΡΕΥΜΑ

2.1 Ηλεκτρικές πηγές

Δρ αστ ηριότ ητ α:

Οι μαθητές να πειραματιστούν στο φαινόμενο της ηλεκτρομαγνητικής επαγωγής με πηνίο και μαγνήτη και να επιδειχτεί η γεννήτρια του εργαστηρίου ή/και να αξιοποιηθούν οι προσομοιώσεις:

https://phet.colorado.edu/el/simulation/faraday http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/6179?locale=el

2.2 Ηλεκτρικό ρεύμα

Να μη διδαχθεί το

«Αναλυτική περιγραφή του ηλεκτρικού ρεύματος στους μεταλλικούς αγωγούς»

Δρ αστ ηριότ ητ α: Κατά τη διδασκαλία των

μαγνητικών αποτελεσμάτων του ηλεκτρικού ρεύματος οι μαθητές να εμπλακούν σε πειράματα εκτροπής μαγνητικής βελόνας λόγω ηλεκτρικού ρεύματος και να κατασκευάσουν ηλεκτρομαγνήτη.

2.3 Κανόνες του Kirchhoff

Nα μη διδαχθεί o 2ος κανόνας του Kirchhoff, αλλά οι μαθητές να διαπιστώσουν πειραματικά ότι

Δρ αστ ηριό τ ητ ες:

(1) Να γίνει εξοικείωση των μαθητών με τη χρήση των πολύμετρων (χρήση ως αμπερόμετρα και ως βολτόμετρα)

(2) Nα γίνει πειραματική επαλήθευση των κανόνων, όπως περιγράφονται στο βιβλίο (εικόνα 2.3-15 και

VΑΓ = VΑΒ+ VΒΓ

προκειμένου να το χρησιμοποιούν ως γνώση σε συνδεσμολογίες αντιστατών.

2.3-19)

2.4 Αντίσταση – Αντιστάτης

Να μη διδαχθούν οι «Τύποι αντιστατών (αντιστάσεων)» και ο «Χρωματικός κώδικας»

2.5 Συνδεσμολογία

αντιστατών (αντιστάσεων)

2.7 Ενέργεια και ισχύς του ηλεκτρικού ρεύματος

2.8 Ηλεκτρεγερτική δύναμη

(ΗΕΔ) πηγής

2.9 Νόμος του Οhm για κλειστό κύκλωμα

Να μη γίνουν παραδείγματα / ασκήσεις με

κυκλώματα που περιέχουν παραπάνω από τρεις αντιστάτες

Εργαστηριακή άσκηση:

Ενεργειακή μελέτη των στοιχείων απλού ηλεκτρικού κυκλώματος με πηγή και ωμικό καταναλωτή (εκτός του κινητήρα)

Να πραγματοποιηθεί η άσκηση του εργαστηριακού

οδηγού ή οποιαδήποτε παραλλαγή της θεωρεί κατάλληλη ο/η εκπαιδευτικός (π.χ. πρόταση οικείου

ΕΚΦΕ).

Εργαστηριακή άσκηση:

Μελέτη της χαρακτηριστικής καμπύλης ηλεκτρικής πηγής και ωμικού καταναλωτή (εκτός της κρυσταλλοδιόδου)

Να πραγματοποιηθεί η άσκηση του εργαστηριακού

οδηγού ή οποιαδήποτε παραλλαγή της θεωρεί κατάλληλη ο/η εκπαιδευτικός.

Επιπρόσθετα, να πραγματοποιηθεί εργαστηριακή δραστηριότητα με την οποία οι μαθητές θα κατασκευάσουν κατάλληλο ηλεκτρικό κύκλωμα για να διαπιστώσουν τη διαφορά λαμπτήρα πυράκτωσης και LED (ο λαμπτήρας πυράκτωσης άγει ανεξαρτήτως πολικότητας σύνδεσης σε αντίθεση με τη LED)

Εργασία:

Προτείνεται μετά την ολοκλήρωση της ύλης (αφού

διδαχθεί και το 4ο κεφάλαιο) να δοθεί εργασία για

την λειτουργία των LED.

3. ΦΩΣ

Εισαγωγικό ένθετο και οι

υποενότητες 3.1 Η φύση του φωτός

3.3 Μήκος κύματος και συχνότητα του φωτός κατά τη διάδοση του

3.4 Ανάλυση λευκού φωτός και χρώματα

Να πραγματοποιηθούν στη τάξη ή στο εργαστήριο

απλά πειράματα επίδειξης στα φαινόμενα της ανάκλασης και της διάθλασης. Επισημαίνεται ότι η ανάκλαση και η διάθλαση προσφέρονται για πειράματα τα οποία κινούν το ενδιαφέρον των μαθητών.

4. ΑΤΟΜΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ

4.1 Ενέργεια του

Ηλεκτρονίου στο άτομο του

Υδρογόνου

● Στο «πρότυπο του Bohr για το υδρογόνο» στο (β.)

να διδαχθεί μό νο ότι «Το

ηλεκτρόνιο μπορεί να κινείται μόνο σε ορισμένες τροχιές, οι οποίες ονομάζονται επιτρεπόμενες τροχιές».

● να μην διδαχθεί η υποενότητα «Ολική ενέργεια ηλεκτρονίου».

(1) Να μην γίνουν παραδείγματα και γενικότερα

ερωτήσεις, ασκήσεις και προβλήματα με υποθετικά και υδρογονοειδή άτομα.

(2) Προτείνεται η αξιοποίηση της προσομοίωσης:

https://phet.colorado.edu/el/simulation/hydrogen- atom

4.2 Διακριτές ενεργειακές

στάθμες

4.3 Μηχανισμός

παραγωγής και απορρόφησης Φωτονίων

4.4 Ακτίνες Χ

Να μη διδαχθεί το τμήμα

«Φάσμα των ακτίνων Χ» (γραμμικό φάσμα – συνεχές φάσμα και το μικρότερο

μήκος κύματος).

Εργαστηριακή άσκηση:

Παρατήρηση συνεχών-

γραμμικών φασμάτων

Να πραγματοποιηθεί η άσκηση του εργαστηριακού

οδηγού ή οποιαδήποτε παραλλαγή της θεωρεί κατάλληλη ο/η εκπαιδευτικός.

ΦΥΣΙΚΗ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Γ΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ)

Θα διδαχθεί το βιβλίο Φυσική Β΄ Γενικού Λυκείου –Ομάδας προσανατολισμού θετικών

σπουδών – Βιβλίο Μαθητή, Βλάχος Ι. κ.ά, ΙΤΥΕ-ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ, 2014-15 καθώς και τα αντίστοιχα:

Τετράδιο Εργαστηριακών ασκήσεων, Εργαστηριακός Οδηγός, βιβλίο εκπαιδευτικού, ΟΕΔΒ

2011.

Διδακτέα ύλη (Περιεχόμενο – Διαχείριση και ενδεικτικός προγραμματισμός)

(1) Σε όλες τις διδακτικές ενότητες από το βιβλίο των Βλάχου Ι. κ.α., που προτείνονται παρακάτω, το πλήθος των ερωτήσεων, ασκήσεων και προβλημάτων του βιβλίου θα πρέπει να εναρμονίζεται με το διαθέσιμο διδακτικό χρόνο. Το ίδιο ισχύει και για τη χρήση των παραδειγμάτων, των ενθέτων και των δραστηριοτήτων.

(2) Χρήσιμο διδακτικό υλικό για όλες τις ενότητες υπάρχει στο: ΙΕΠ (2015). Πρόγραμμα

Σπουδών Φυσικής Γενικού Λυκείου.

Διδακτική ενότητα	Συνιστώμενες Διδακτικές Πρακτικές / Παρατηρήσεις	Ώρες
1 – ΚΑΜΠΥΛΟΓΡΑΜΜΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ
1.1 Οριζόντια βολή 1.2 Ομαλή κυκλική κίνηση 1.3 Κεντρομόλος δύναμη	Προτείνεται εισαγωγικά να συζητηθεί η διανυσματική μορφή του θεμελιώδους νόμου της Μηχανικής, δεδομένου ότι οι μαθητές δεν την διδάχτηκαν στην Α΄ Λυκείου κατά το περσινό σχολικό έτος.	9
2 – ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΟΡΜΗΣ
2.1 Η έννοια του συστήματος. Εσωτερικές και εξωτερικές δυνάμεις 2.2 Το φαινόμενο της κρούσης

1 Nmv

2.3 Η έννοια της ορμής

2.4 Η δύναμη και η μεταβολή της ορμής

2.5 Η αρχή διατήρησης της ορμής

2.6 Μεγέθη που δεν διατηρούνται στην κρούση

2.7 Εφαρμογές της διατήρησης της ορμής

Εργαστηριακή άσκηση: Διατήρηση

της ορμής σε μία έκρηξη

Να πραγματοποιηθεί η άσκηση του

εργαστηριακού οδηγού της Α΄ Λυκείου ή οποιαδήποτε παραλλαγή της θεωρεί κατάλληλη ο εκπαιδευτικός.

3 – ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΑΕΡΙΩΝ

3.1 Εισαγωγή.

3.2 Οι νόμοι των αερίων.

3.3 Καταστατική εξίσωση των ιδανικών αερίων.

3.4 Κινητική θεωρία.

3.5 Τα πρώτα σημαντικά αποτελέσματα

Να μη διδαχθεί η απόδειξη της σχέσης

3 V

Εργαστηριακή άσκηση: Πειραματική

επιβεβαίωση του γενικού νόμου των ιδανικών αερίων

Να πραγματοποιηθεί η άσκηση του

εργαστηριακού οδηγού ή οποιαδήποτε παραλλαγή της θεωρεί κατάλληλη ο εκπαιδευτικός (π.χ. πρόταση οικείου ΕΚΦΕ, χρήση του εικονικού εργαστηρίου ΣΕΠ κ.α.).

4 – ΘΕΡΜΟΔΥΝΑΜΙΚΗ

4.1 Εισαγωγή

4.2 Θερμοδυναμικό σύστημα.

4.3 Ισορροπία θερμοδυναμικού συστήματος.

4.4 Αντιστρεπτές μεταβολές.

4.5 Έργο παραγόμενο από αέριο κατά τη διάρκεια μεταβολών όγκου.

4.6 Θερμότητα.

4.7 Εσωτερική ενέργεια.

4.8 Πρώτος θερμοδυναμικός νόμος.

4.9 Εφαρμογή του πρώτου θερμοδυναμικού νόμου σε ειδικές περιπτώσεις.

4.11 Θερμικές μηχανές.

4.12 Ο δεύτερος θερμοδυναμικός νόμος.

4.13 Η μηχανή του Carnot.

Δεδομένου ότι δεν θα διδαχθεί η

υποενότητα 4.10 «Γραμμομοριακές ειδικές θερμότητες αερίων», δεν θα γίνουν και τα παραδείγματα, οι ασκήσεις και τα προβλήματα που απαιτούν αυτή τη γνώση.

5 – ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΠΕΔΙΟ

5.6 Η δυναμική ενέργεια πολλών

σημειακών φορτίων.

5.7 Σχέση έντασης και διαφοράς δυναμικού στο ομογενές ηλεκτροστατικό πεδίο.

5.8 Κινήσεις φορτισμένων

σωματιδίων σε ομογενές ηλεκτροστατικό πεδίο.

Να μη διδαχθούν οι παράγραφοι: “Ο καθοδικός σωλήνας” και “Παλμογράφος”

5.9 Πυκνωτής και χωρητικότητα

Να μη διδαχθεί η σχέση υπολογισμού της χωρητικότητας επίπεδου πυκνωτή

C A

5.10 Ενέργεια αποθηκευμένη σε

φορτισμένο πυκνωτή

Να μη διδαχθεί η παράγραφος “Υπολογισμός της ενέργειας φορτισμένου πυκνωτή”

5.12 Το βαρυτικό πεδίο

Να τονιστεί η αντιστοιχία με το ηλεκτρικό

πεδίο (ομοιότητες – διαφορές)

5.13 Το βαρυτικό πεδίο της Γης

Να γίνει ως εφαρμογή (αλλά και ως

αφορμή για επανάληψη των 1.2 και 1.3) ο υπολογισμός της ταχύτητας και της περιόδου δορυφόρου της Γης.

5.14 Ταχύτητα διαφυγής – Μαύρες

τρύπες

Να μη διδαχθεί η εξαγωγή της τιμής της ακτίνας Schwarzschild

Εργαστηριακή δραστηριότητα:

Γνωριμία με τον παλμογράφο

Να πραγματοποιηθεί η άσκηση του

εργαστηριακού οδηγού ή οποιαδήποτε παραλλαγή της θεωρεί κατάλληλη ο/η εκπαιδευτικός.

ΧΗΜΕΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ & Γ΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

Θα διδαχθεί το βιβλίο «XHMEIA» της Β΄τάξης Γενικού Λυκείου των Λιοδάκη Σ., Γάκη Δ., Θεοδωρόπουλου Δ., Θεοδωρόπουλου Π. και Κάλλη Α., έκδοση 2016.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2o: Πετρέλαιο -Υδρ ογονάνθρακες

Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην επίτευξη των παρακάτω μαθησιακών αποτελεσμάτων:

Oι μαθητές να μπορούν να διακρίνουν μεταξύ τέλειας και ατελούς καύσης, να συμπληρώνουν τις χημικές εξισώσεις τέλειας καύσης των υδρογονανθράκων και να συνδέουν το φαινόμενο της καύσης με την παραγωγή ενέργειας και τη βιομηχανική ανάπτυξη.

Oι μαθητές να μπορούν να γράφους τις χημικές εξισώσεις των αντιδράσεων προσθήκης H2, Br2, HCl και H2O στα αλκένια και στο αιθίνιο και να χρησιμοποιούν τον κανόνα του Markovnikov για να προβλέπουν τα επικρατέστερα προϊόντα.

Oι μαθητές να μπορούν να συνδέουν τις αντιδράσεις πολυμερισμού με υλικά που χρησιμοποιούν στην καθημερινή τους ζωή και να γράφουν τις χημικές εξισώσεις πολυμερισμού του αιθενίου, του προπενίου και του βινυλοχλωριδίου.

Ενότητες που θα διδαχθούν (20 διδακτικές ώρες)

2.1 Πετρέλαιο – Προϊόντα πετρελαίου. Βενζίνη. Καύση-καύσιμα.

2.2 Νάφθα – Πετροχημικά.

2.3 Αλκάνια – Μεθάνιο, φυσικό αέριο, βιοαέριο.

Παρατηρήσεις:

Να μην διδαχθούν οι παράγραφοι:

– Παρασκευές (των αλκανίων).

– γ. Υποκατάσταση (των αλκανίων).

2.4 Καυσαέρια- καταλύτες αυτοκινήτων.

2.5 Αλκένια – αιθένιο ή αιθυλένιο.

Παρατήρηση:

Να μην διδαχθούν

– η παράγραφος «Προέλευση – Παρασκευές» αλκενίων .

– ο πίνακας με τα παραδείγματα πολυμερισμού προσθήκης.

– ο πίνακας με τις βιομηχανικές χρήσεις του αιθυλενίου.

2.6 Αλκίνια – αιθίνιο ή ακετυλένιο

Παρατήρηση:

Να μην διδαχθούν:

– η υποενότητα «Παρασκευές» του ακετυλενίου.

– Η υποενότητα «γ. Πολυμερισμός»

– η αντίδραση σχηματισμού του χαλκοακετυλενιδίου

– ο πίνακας «Συνθέσεις ακετυλενίου» και το παράδειγμα 2.6

Προτεινόμενη διδακτική ακολουθία και δραστηριότητες

1η διδακτική ώρα:

Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά οργανικών ενώσεων. Δραστηριότητα:

Οι μαθητές σε ομάδες μελετούν τη διαλυτότητα στο νερό και στη βενζίνη οργανικών

ενώσεων. Ενδεικτικές οργανικές ενώσεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν: εξάνιο, παραφίνη, η αιθανόλη, 1-βουτανόλη, κάποιο έλαιο, βούτυρο, σαπούνι, κάποιο απορρυπαντικό.

2η έως 5 η διδακτική ώρα:

Πετρέλαιο – Σχηματισμός πετρελαίου – Διύλιση πετρελαίου – Προϊόντα πετρελαίου – Βενζίνη. Στην υποενότητα της βενζίνης (αριθμός οκτανίου) να διδαχθούν:

α) Η ονοματολογία των κορεσμένων υδρογονανθράκων. β) Η ισομέρεια αλυσίδας.

Για την ισομέρεια αλυσίδας μπορεί να αξιοποιηθεί το διδακτικό υλικό:

Ισομέρεια αλυσίδας – Βουτάνιο.

http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-2452

6η διδακτική ώρα:

Νάφθα – Πετροχημικά.

7η, 8η και 9 η διδακτική ώρα:

Φυσικό Αέριο – Αλκάνια – Καύσεις.

Εξάσκηση των μαθητών στις συμπλήρωση αντιδράσεων καύσης υδρογονανθράκων. Για τις καύσεις μπορεί να αξιοποιηθεί το διδακτικό υλικό: Καύσεις υδρογονανθράκων http://photodentro.edu.gr/video/r/8522/797

10η διδακτική ώρα :

Καυσαέρια- καταλύτες αυτοκινήτων

11η έως 16η διδακτική ώρα:

Αιθένιο και Αλκένια: Γενικά – Ονοματολογία – Ισομέρεια θέσης (πολλαπλού δεσμού), (μέχρι τέσσερα άτομα άνθρακα) – Φυσικές ιδιότητες – Χημικές ιδιότητες – Χρήσεις αλκενίων και αιθυλενίου.

α) Για την ισομέρεια θέσης μπορεί να αξιοποιηθεί το διδακτικό υλικό: Ισομέρεια θέσης

http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-2586

β) Για τα Πολυμερή και τα Πλαστικά μπορεί να αξιοποιηθούν τα:

i) Πολυμερή

http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-7463 ii) Πλαστικά

http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-1467

17η έως 20η διδακτική ώρα:

Αλκίνια – Αιθίνιο ή Ακετυλένιο.

Γενικά – Ονοματολογία – Ισομέρεια θέσης και ομόλογης σειράς (μέχρι τέσσερα άτομα άνθρακα)- Προέλευση – Φυσικές Ιδιότητες – Χημικές ιδιότητες – Χρήσεις.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3o: Αλκοόλες – Φαινόλες

Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην επίτευξη των παρακάτω μαθησιακών αποτελεσμάτων:

Οι μαθητές να μπορούν να εξηγούν χημικά φαινόμενα της καθημερινής ζωής, όπως η αλκοολική ζύμωση.

Οι μαθητές να μπορούν να γράφουν τα προϊόντα οξείδωσης και εστεροποίησης των αλκοολών, καθώς και να εκτελούν με ασφάλεια πειράματα οξείδωσης της αιθανόλης.

Οι μαθητές να μπορούν να συνδέουν τις ιδιότητες οργανικών ενώσεων της καθημερινής ζωής, όπως η αιθανόλη, με τη δομή τους.

Ενότητες που θα διδαχθούν (8 διδακτικές ώρες) Εισαγωγή.

3.1 Αλκοόλες.

3.2 Κορεσμένες μονοσθενείς αλκοόλες-Αιθανόλη.

Παρατήρηση

Να μη διδαχθούν οι παράγραφοι:

– Ειδικές μέθοδοι παρασκευής μεθανόλης.

– Αφυδάτωση (αλκοολών).

– Μερικές χαρακτηριστικές αντιδράσεις των καρβονυλικών ενώσεων.

Προτεινόμενη διδακτική ακολουθία και δραστηριότητες

1η έως 4η διδακτική ώρα:

Γενικά για τις αλκοόλες – Ονοματολογία και ταξινόμηση αλκοολών – Ισομέρεια (μέχρι τέσσερα άτομα άνθρακα) – Παρασκευές αλκοολών – αλκοολική ζύμωση.

Εργαστηριακή άσκηση: Παρασκευή αιθανόλης (απόσταξη αλκοολούχου ποτού).

5η, 6η και 7η διδακτική ώρα:

Φυσικές και χημικές ιδιότητες των αλκοολών. Εργαστηριακή άσκηση: Οξείδωση αιθανόλης.

8η διδακτική ώρα:

Η αλκοόλη και η επίδραση της στον άνθρωπο (με φύλλο εργασίας)

Προτείνεται να αξιοποιηθεί το σενάριο: Η αλκοόλη και η επίδραση της στον άνθρωπο. http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-6786

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4o: Καρβοξυλ ικά οξέα

Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην επίτευξη των παρακάτω μαθησιακών αποτελεσμάτων:

Οι μαθητές να μπορούν να εξηγούν χημικά φαινόμενα της καθημερινής ζωής, όπως η οξική ζύμωση.

οι μαθητές να μπορούν να γράφουν τις χημικές εξισώσεις οξέος-βάσεος και εστεροποίησης των καρβοξυλικών οξέων.

οι μαθητές να μπορούν να συνδέουν τις ιδιότητες οργανικών ενώσεων της καθημερινής τους ζωής, όπως το οξικό οξύ, με τη δομή τους.

Ενότητες που θα διδαχθούν (4 διδακτικές ώρες) Εισαγωγή-ταξινόμηση.

4.1 Κορεσμένα μονοκαρβοξυλικά οξέα – αιθανικό οξύ.

Παρατήρηση:

Να μην απομνημονευθούν οι πίνακες:

– «Το οξικό οξύ στη βιομηχανία»

– «Ονομασίες κορεσμένων μονοκαρβοξυλικών οξέων

Προτεινόμενη διδακτική ακολουθία και δραστηριότητες

1η και 2 η διδακτική ώρα:

Γενικά για τα καρβοξυλικά οξέα – Ονοματολογία – Ισομέρεια (μέχρι τέσσερα άτομα άνθρακα)- Παρασκευές οξικού οξέος – Οξική ζύμωση.

3η διδακτική ώρα:

Φυσικές και χημικές ιδιότητες των καρβοξυλικών οξέων.

4η διδακτική ώρα:

Εργαστηριακή άσκηση: Ο όξινος χαρακτήρας των καρβοξυλικών οξέων.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5o: Βιομόρια και άλλα μόρια

Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην επίτευξη των παρακάτω μαθησιακών αποτελεσμάτων:

Οι μαθητές να μπορούν να συνδέουν τις γνώσεις τους για τα οξέα, τις αλκοόλες και την αντίδραση εστεροποίησης με τα λίπη και έλαια, να εξηγούν την απορρυπαντική δράση των σαπουνιών και να σχεδιάζουν και να παρασκευάζουν σαπούνι.

Ενότητες που θα διδαχθούν (4 διδακτικές ώρες)

5.2 Λίπη και έλαια

Παρατήρηση:

Να μην διδαχθεί η παράγραφος «Βιολογικός ρόλος των λιπών και ελαίων»

Προτεινόμενη διδακτική ακολουθία και δραστηριότητες

1η διδακτική ώρα:

Εστεροποίηση – Λίπη και έλαια

2η και 3 η διδακτική ώρα:

Σαπούνια –Απορρυπαντικά.

Μπορεί να αξιοποιηθεί το διδακτικό υλικό: α) Δομή μορίου σαπουνιού http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-2598 β) Προσανατολισμός μορίων σαπουνιού στο νερό http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-2446 γ) Απορρυπαντική δράση σαπουνιού στο ύφασμα http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-1500 δ) Παρασκευή σαπουνιού – Υπολογιστής παρασκευής σαπουνιού http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-6380

4η διδακτική ώρα :

Εργαστηριακή άσκηση: «Παρασκευή σαπουνιού»

Χ ημεία και περιβάλλ ον

Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην επίτευξη των παρακάτω μαθησιακών αποτελεσμάτων:

οι μαθητές να μπορούν να εκφράζουν κρίσεις και να παίρνουν αποφάσεις για σημαντικά περιβαλλοντικά προβλήματα, να προτείνουν τρόπους με τους οποίους

μπορούν αυτά περιοριστούν και να υιοθετούν στάσεις που να συμβάλλουν στον περιορισμό τους.

Ενότητες που θα διδαχθούν (8 διδακτικές ώρες)

2.8. Ατμοσφαιρική ρύπανση – Φαινόμενο θερμοκηπίου – Τρύπα όζοντος.

1η έως 8η διδακτική ώρα:

Κάθε περιβαλλοντικό πρόβλημα να διδαχθεί με μορφή μικρού project.

Βασικά ερωτήματα

α) Με ποιόν τρόπο το φαινόμενο του θερμοκηπίου εξασφαλίζει ιδανικές συνθήκες για τη ζωή στη Γη; Ποιες ανθρώπινες δραστηριότητες ανατρέπουν τη θετική του επίδραση; Τι περιβαλλοντικά προβλήματα δημιουργούν; Πώς θα αποτρέψουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη;

Μπορεί να αξιοποιηθεί η προσομοίωση: The Greenhouse Effect http://phet.colorado.edu/en/simulation/legacy/greenhouse)

β) Ποιες ανθρώπινες δραστηριότητες συμβάλλουν στην ατμοσφαιρική ρύπανση; Τι επιπτώσεις έχουν; Πώς θα περιορίσουμε το φωτοχημικό νέφος;

γ) Τι είναι η τρύπα του όζοντος και πώς δημιουργήθηκε; Τι επιπτώσεις έχει; Πως θα

μπορέσουμε να χαρούμε άφοβα τον ήλιο;

Προτείνεται να προστεθούν και τα εξής project: Πλαστικά – ρύπανση από πλαστικά Ραδιενέργεια – ραδιενεργός ρύπανση.

Βασικά ερωτήματα

δ) Τα πλαστικά διευκολύνουν τη ζωή μας, όμως τι επίδραση έχουν στο περιβάλλον; Τι είναι τα μικροπλαστικά και ποιες οι επιπτώσεις τους στα θαλάσσια οικοσυστήματα; Πώς θα αποτρέψουμε τη ρύπανση που προκαλούν τα πλαστικά;

Προτεινόμενες πηγές:

ΕΛΚΕΘΕ, ευρωπαϊκό πρόγραμμα IRRESISTIBLE http://irresistible- greece.edc.uoc.gr/index.php/el/ekpaideftiko-yliko/plastika)

ε) Τι είναι η Ραδιενέργεια; Πώς επιδρά η ραδιενέργεια στον άνθρωπο και το περιβάλλον; Πηγές ραδιενέργειας, πυρηνικά ατυχήματα και ραδιενεργά απόβλητα: Με ποιους τρόπους μπορούμε να περιορίσουμε τα προβλήματα που δημιουργούν;

Προτεινόμενες πηγές:

– Βιβλίο Χημείας Α΄ Λυκείου, 5ο Κεφάλαιο: Πυρηνική Χημεία.

– Βιβλίο Φυσικής Γ΄ Γυμνασίου, 10ο Κεφάλαιο: Ο Ατομικός Πυρήνας.

ΦΥΣΙΚΗ Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑ.Λ.

Το ωρολόγιο πρόγραμμα του μαθήματος Γενικής Παιδείας «Φυσική» για τη Β΄ Τάξη Ημερήσιων και Εσπερινών ΕΠΑ.Λ. καθορίζεται με το άρθρο 66 του Ν.4386/2016 (Α΄ 83) και την υπ΄ αριθμ. Φ2/88938/01-06-2016 (ΦΕΚ 1567/τ.Β΄/02.06.2016) Υπουργική Απόφαση, ενώ το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών με την υπ΄ αριθμ. 85045/Γ2/30.07.2007 ( ΦΕΚ 24 57 /τ . Β΄/10.08.2007) όμοιά της, αντίστοιχα.

Διδακτέα ύλη:

Από το βιβλίο:» ΦΥΣΙΚΗ Β΄ ΤΑΞΗ ΕΠΑ.Λ.», ΑΛΕΞΑΚΗΣ ΝΙΚΟΣ, ΑΜΠΑΤΖΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ, κ.ά.

Η διδακτέα ύλη για το Σχολικό Έτος 2016-2017 είναι η ακόλουθη και προτείνονται οι παρακάτω

οδηγίες διδασκαλίας:

Διδακτική ενότητα

Συνιστώμενες Διδακτικές Πρακτικές / Παρατηρήσεις

Ώρες

1 – ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ

ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΦΟΡΤΙΩΝ

Το εισαγωγικό ένθετο

και οι παράγραφοι:

1.1 Ο Νόμος του

Coulomb

1.2 Ηλεκτρικό πεδίο

1.4 Δυναμικό –

διαφορά δυναμικού

Να μη διδαχθεί το παράδειγμα 2 της παραγράφου 1.1.

Να μη διδαχθεί το ερώτημα (γ) στο Παράδειγμα 7 της παραγράφου 1.4.

Παρατήρηση: Να οριστεί αξιωματικά η δυναμική ενέργεια, όπως

αναφέρεται στην παράγραφο 1.4, αφού η ενότητα 1.3 είναι εκτός ύλης.

Στρατηγική επίλυσης προβλημάτων: Η στρατηγική επίλυσης προβλημάτων δεν αποτελεί εξεταστέα ύλη.

Λυμένα προβλήματα: Να μη διδαχθούν τα λυμένα προβλήματα

1, 2, 3 και 4.

Ερωτήσεις – Δραστηριότητες, Προβλήματα:

Αφαιρούνται ερωτήσεις − δραστηριότητες και προβλήματα που αντιστοιχούν σε ύλη που αφαιρείται.

Να διδαχθούν ερωτήσεις και προβλήματα υπολογισμού δύναμης, έντασης και δυναμικού σε περιπτώσεις ηλεκτρικού πεδίου που δημιουργείται το πολύ από 2 ηλεκτρικά φορτία και μόνο σε σημεία της ευθείας που τα ενώνει.

Να μη διδαχτούν:

Ερωτήσεις και προβλήματα: α) κίνησης φορτίων, β) ισορροπίας φορτίων με δυνάμεις στο επίπεδο.

Τα προβλήματα 13, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 27 μέχρι 44.

Επισήμανση: Να γίνει διόρθωση στην εκφώνηση της ερώτησης

12 «…τα κενά του κειμένου με μία ή περισσότερες λέξεις».

Ένθετα: Εκτός ύλης

	Εργαστηριακή δραστηριότητα: Όχι
2 – ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ: ΣΥΝΕΧΕΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΡΕΥΜΑ
2.1 Ηλεκτρικές πηγές 2.2 Ηλεκτρικό ρεύμα 2.3 Κανόνες του Kirchhoff 2.4 Αντίσταση – Αντιστάτης 2.5 Συνδεσμολογία αντιστατών (αντιστάσεων) 2.7 Ενέργεια και ισχύς του ηλεκτρικού ρεύματος 2.8 Ηλεκτρεγερτική δύναμη (ΗΕΔ) πηγής 2.9 Νόμος του Οhm για κλειστό κύκλωμα	Να μη διδαχθεί η υποπαράγραφος «Αναλυτική περιγραφή του ηλεκτρικού ρεύματος στους μεταλλικούς αγωγούς» της παραγράφου 2.2. Να μη διδαχθεί η υποπαράγραφος «ο 2ος κανόνας του Kirchhoff» της παραγράφου 2.3, (αλλά οι μαθητές να διαπιστώσουν πειραματικά ότι VΑΓ = VΑΒ+ VΒΓ προκειμένου να το χρησιμοποιούν ως γνώση σε συνδεσμολογίες αντιστατών. Να μη διδαχθούν οι υποπαράγραφοι: «Τύποι αντιστατών (αντιστάσεων)», «Χρωματικός κώδικας» και «Παράδειγμα υπολογισμού αντίστασης» της παραγράφου 2.4. Στρατηγική επίλυσης προβλημάτων: Η στρατηγική επίλυσης προβλημάτων δεν αποτελεί εξεταστέα ύλη. Λυμένα προβλήματα: Να μη διδαχτούν. Ο εκπαιδευτικός να συζητήσει τη λύση ενός προβλήματος με κύκλωμα τριών (3) αντιστάσεων. Ερωτήσεις – Δραστηριότητες, Προβλήματα: Αφαιρούνται ερωτήσεις – δραστηριότητες και προβλήματα που αναφέρονται σε ύλη η οποία δεν διδάσκεται. Να μη διδαχτούν προβλήματα με κυκλώματα που περιέχουν παραπάνω από τρεις αντιστάτες Δραστηριότητες: 1.Κατά τη διδασκαλία των μαγνητικών αποτελεσμάτων του ηλεκτρικού ρεύματος, οι μαθητές να εμπλακούν σε πειράματα εκτροπής μαγνητικής βελόνας λόγω ηλεκτρικού ρεύματος και επίσης να κατασκευάσουν απλό ηλεκτρομαγνήτη. 2. Να γίνει εξοικείωση των μαθητών με τη χρήση των πολύμετρων (χρήση ως αμπερόμετρα και ως βολτόμετρα) 3.Nα γίνει πειραματική επαλήθευση των κανόνων, όπως περιγράφονται στο βιβλίο (εικόνα 2.3-15 και 2.3-19) Εργαστηριακή Άσκηση: Ενεργειακή μελέτη των στοιχείων απλού ηλεκτρικού κυκλώματος με πηγή και ωμικό καταναλωτή (εκτός του κινητήρα). Σε παραλλαγή που θα επιλέξει ο εκπαιδευτικός (μπορεί να ζητηθεί η συνδρομή και η συνεργασία του Σχολικού Συμβούλου και του οικείου ΕΚΦΕ). Εργαστηριακή Άσκηση: Μελέτη της χαρακτηριστικής καμπύλης ηλεκτρικής πηγής και ωμικού καταναλωτή (εκτός της κρυσταλλοδιόδου). Σε παραλλαγή που θα επιλέξει ο εκπαιδευτικός (μπορεί να ζητηθεί η συνδρομή και η συνεργασία του Σχολικού Συμβούλου και του οικείου ΕΚΦΕ). Ένθετα: Εκτός ύλης	15
ΣΥΝΟΛΟ ΩΡΩΝ		23

ΧΗΜΕΙΑ Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑ.Λ.

Το ωρολόγιο πρόγραμμα του μαθήματος Γενικής Παιδείας «Χημεία» για τη Β΄ Τάξη Ημερήσιων και Εσπερινών ΕΠΑ.Λ. καθορίζεται με το άρθρο 66 του Ν.4386/2016 (Α΄ 83) και την υπ΄ αριθμ. Φ2/88938/01-06-2016 ( ΦΕΚ 1 567 /τ .Β΄/0 2 .0 6 .2 01 6 ) Υπουργική Απόφαση, ενώ το πρόγραμμα

σπουδών με την υπ΄ αριθμ. 85047/Γ2/30-07-2007 ( ΦΕΚ 1564/τ.Β΄/17.08.2007) όμοιά της, αντίστοιχα.

Διδακτέα ύλη: από το βιβλίο:

«Χημεία Β΄ Γενικού Λυκείου», Βιβλίο Μαθητή, Λιοδάκης Σ. κ.ά. Αθήνα: ΙΤΥΕ “Διόφαντος” 2015.

Οδηγίες διδασκαλ ίας:

Η διδακτέα ύλη για το Σχολικό Έτος 2016-2017 είναι η ακόλουθη και προτείνονται οι παρακάτω

οδηγίες διδασκαλίας:

Σημείωση: οι προαπαιτούμενες γνώσεις δεν αποτελούν μέρος της εξεταστέας ύλης

Ενότητα Παρατηρήσεις (24 ώρες) Ώρες

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο (8 ώρες)

1.1 Εισαγωγή στην Οργανική Χημεία

1.2

Να διδαχθεί όλη η ενότητα, αλλά να δοθεί έμφαση στους 2

ακόλουθους στόχους: Οι μαθητές να μπορούν να:

1. αναγνωρίσουν μια οργανική ένωση, μέσα από ένα πλήθος ενώσεων
2. διακρίνουν τις κορεσμένες από τις ακόρεστες οργανικές ενώσεις

Δραστηριότητα

Να γίνει εργασία σε ομάδες όπου θα δοθούν στους μαθητές συντακτικοί τύποι διαφόρων οργανικών ενώσεων και θα πρέπει να συμπληρώσουν τα υδρογόνα που λείπουν.

Από την ενότητα να διδαχθεί μόνο: 3

Ταξινόμηση

οργανικών ενώσεων – Ομόλογες σειρές

Η παράγραφος 1 «Με βάση το είδος των δεσμών που

αναπτύσσονται μεταξύ των ατόμων άνθρακα»

Η παράγραφος 3 «Ταξινόμηση με βάση τη χαρακτηριστική ομάδα που βρίσκεται στο μόριο της ένωσης» εκτός της αιθερομάδας και εστερομάδας
Καθώς και η παράγραφος 4 «Ταξινόμηση των οργανικών ενώσεων

με βάση τις ομόλογες σειρές», μέχρι και τα αλκίνια

Δραστηριότητα

Μπορεί να αξιοποιηθεί το παρακάτω ψηφιακό υλικό, στο οποίο οι

μαθητές παρακολουθούν τρισδιάστατα μόρια υδρογονανθράκων και

δίνονται πληροφορίες σχετικά με την ονομασία τους και τη χρήση τους:

http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-594

Δραστηριότητα

Οι μαθητές μπορούν με προσομοιώματα μορίων να κατασκευάσουν

όλες τις γνωστές σε εκείνους ενώσεις με τέσσερα άτομα άνθρακα ή μέσω του λογισμικού: http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-7462

Κατόπιν μπορούν να εκτυπώσουν τις εικόνες και να τις εκθέσουν στην

τάξη.

1.3

Ονοματολογία άκυκλων οργανικών ενώσεων

Να διδαχθεί όλη η ενότητα.

Τα παραδείγματα που θα δοθούν να μην έχουν πάνω από τέσσερα άτομα άνθρακα, να μην έχουν ταυτόχρονα πολλαπλό δεσμό και χαρακτηριστική ομάδα

Δραστηριότητα

Προτείνεται το παρακάτω λογισμικό για τη διδασκαλία και εξάσκηση των μαθητών στην ονοματολογία των οργανικών ενώσεων. Διαθέτει και φύλλα εργασίας και έχει διάρκεια δύο ώρες. http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro- aggregatedcontent-8526-8013

Προτείνεται το παρακάτω λογισμικό με τίτλο « παιχνίδι ονοματολογίας άκυκλων οργανικών ενώσεων» http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-2423

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο (16 ώρες)

2.1 Πετρέλαιο

– προϊόντα πετρελαίου. Βενζίνη.

Καύση –

καύσιμα

Να διδαχθεί όλη η ενότητα και να δοθεί έμφαση στον αριθμό

οκτανίου.

Δραστηριότητα

Προτείνεται η κατασκευή αποστακτικής στήλης με χαρτόνι

Δραστηριότητα

Προτείνεται η παρακολούθηση του ακόλουθου βίντεο, που αφορά την κλασματική απόσταξη: http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-561

2.3 Αλκάνια –

μεθάνιο, φυσικό αέριο, βιοαέριο

Να διδαχθεί όλη η ενότητα εκτός από:

· την παράγραφο «παρασκευές»

· την περίπτωση (γ) της παραγράφου «χημικές ιδιότητες» Δραστηριότητα

Προτείνεται η παρακολούθηση του ακόλουθου βίντεο στο οποίο

φαίνεται ο τρόπος παραγωγής και χρήσεις του βιοαερίου

http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-561

2.4

Καυσαέρια – καταλύτες αυτοκινήτων

Να διδαχθεί όλη η ενότητα εκτός από την περίπτωση:

καύση υδρογονάνθρακα (CxHy)

Δραστηριότητα

Προτείνεται το παρακάτω λογισμικό ως ένα ενημερωτικό βίντεο για την λειτουργία του καταλυτικού μετατροπέα http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-1473

2.5 Αλκένια –

αιθένιο ή αιθυλένιο

Να διδαχθεί όλη η ενότητα εκτός από:

– την παράγραφο «Προέλευση -Παρασκευές» αλκενίων

– τον πίνακα με τα παραδείγματα πολυμερισμού προσθήκης

– τον πίνακα με τις βιομηχανικές χρήσεις του αιθυλενίου Να μη δοθούν παραδείγματα ονοματολογίας, ισομέρειας και χημικές αντιδράσεις με περισσότερα από τέσσερα (4) άτομα άνθρακα.

Δραστηριότητα

Για τα Πολυμερή και τα Πλαστικά μπορεί να αξιοποιηθούν τα:

α) Πολυμερή

http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-7463

β) Πλαστικά

http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-1467

Δραστηριότητα

Για την ισομέρεια θέσης μπορεί να αξιοποιηθεί το διδακτικό υλικό: Ισομέρεια θέσης http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-2586

2.8

Ατμοσφαιρική ρύπανση – Φαινόμενο θερμοκηπίου

– τρύπα όζοντος

· Να διδαχθεί ολόκληρη η ενότητα

Να δοθεί έμφαση στους παράγοντες που προκαλούν το κάθε φαινόμενο και στις συνέπειες αυτών.

Δραστηριότητα

Προτείνεται εφαρμογή ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας με τους μαθητές να χωρίζονται σε ομάδες, όπου η κάθε ομάδα θα μελετήσει και θα παρουσιάσει στην ολομέλεια το δικό της περιβαλλοντικό πρόβλημα.

ΦΥΣΙΚΗ – ΘΕΤΙΚΗ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ – Γ΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

Από το βιβλίο «Φυσική» Ομάδας Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών της Γ’ τάξης Γενικού Λυκείου των Ιω- άννου Α., Ντάνου Γ. κ.α..

ΗΛΕΚΤΡΙΚΕΣ – ΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΤΑΛΑΝΤΩΣΕΙΣ

1-1 Εισαγωγή.

1-2 Περιοδικά φαινόμενα.

1-3 Απλή αρμονική ταλάντωση.

1-5α Φθίνουσες μηχανικές ταλαντώσεις.

1-6α Εξαναγκασμένες Μηχανικές ταλαντώσεις.

Από την 1-6β: Μόνο τις εφαρμογές του συντονισμού στις μηχανικές ταλαντώσεις

1-7 Σύνθεση ταλαντώσεων.

ΚΥΜΑΤΑ

2-1 Εισαγωγή.

2-2 Μηχανικά κύματα.

2-3 Επαλληλία ή υπέρθεση κυμάτων.

2-4 Συμβολή δύο κυμάτων στην επιφάνεια υγρού.

2-5 Στάσιμα κύματα.

ΡΕΥΣΤΑ ΣΕ ΚΙΝΗΣΗ *

3-1 Εισαγωγή.

3-2 Υγρά σε ισορροπία.

3-3 Ρευστά σε κίνηση.

3-4 Διατήρηση της ύλης και εξίσωση συνέχειας.

3-5 Διατήρηση της ενέργειας και εξίσωση Bernoulli.

3-6 Η τριβή στα ρευστά.

* Εξαιρούνται από τη διδακτέα (και εξεταστέα) ύλη του Κεφαλαίου 3: «Ρευστά σε Κίνηση» οι εφαρμογές 3.1 και 3.3 της παραγράφου 3-5 (Η Διατήρηση Ενέργειας και η Εξίσωση του Bernoulli) καθώς και οι δραστηριότητες, οι ερωτήσεις 3.11, 3.13, 3.14 και η άσκηση 3.22 του Κεφαλαίου 3.

ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΣΤΕΡΕΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ

4-1 Εισαγωγή.

4-2 Οι κινήσεις των στερεών σωμάτων.

4-3 Ροπή δύναμης.

4-4 Ισορροπία στερεού σώματος.

4-5 Ροπή αδράνειας.

4-6 Θεμελιώδης νόμος της στροφικής κίνησης.

4-7 Στροφορμή.

4-8 Διατήρηση της στροφορμής.

4-9 Κινητική ενέργεια λόγω περιστροφής.

4-10 Έργο κατά τη στροφική κίνηση.

ΚΡΟΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ

5-1 Εισαγωγή.

5-2 Κρούσεις.

5-3 Κεντρική ελαστική κρούση δύο σφαιρών.

5-4 Ελαστική κρούση σώματος με άλλο ακίνητο πολύ μεγάλης μάζας.

5-9 Φαινόμενο Doppler.

Οδηγίες

Η ενότητα των κρούσεων (παρ.5-1 έως και 5-4) να διδαχθεί πριν από την ενότητα των ταλαντώσεων. Οι κρούσεις ως φαινόμενο χρησιμοποιούνται στις ασκήσεις και τα προβλήματα του βιβλίου στα κεφάλαια των ταλαντώσεων και του στερεού σώματος. Αν η διδασκαλία τους προηγηθεί τότε θα αποφευχθούν παλίνδρομες ενέργειες μεταξύ της χρήσης πλαστικών και ελαστικών κρούσεων.
Η ενότητα του φαινομένου Doppler (5-9) να διδαχθεί μετά τα Στάσιμα κύματα καθώς η διδασκαλία του αναφέρεται μόνο στα ηχητικά κύματα που είναι μηχανικά κύματα. Για τα φαινόμενα των κρούσεων και Doppler δεν θα γίνεται αναφορά στα συστήματα αδρανειακών παρατηρητών.

Σημείωση: Τα ένθετα που περιλαμβάνονται στα διδακτικά βιβλία δεν αποτελούν εξεταστέα ύλη.

ΦΥΣΙΚΗ Α΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ + ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Θα χρησιμοποιηθούν τα βιβλία:

Η Φυσική με πειράματα, Α΄ Γυμνασίου των Γ.Θ. Καλκάνη, Ο. Γκικοπούλου, κ.ά. και το αντίστοιχο Βιβλίο του Εκπαιδευτικού, 2014

Φυσική Β΄ Γυμνασίου, Εργαστηριακός οδηγός των Ν. Αντωνίου, Π. Δημητριάδη, κ.ά.

Διδακτέα ύλη (Περιεχόμενο – Διαχείριση και ενδεικτικός προγραμματισμός)

Σύνολο ελάχιστων προβλεπόμενων ωρών είκοσι πέντε (25).

Τίτλος

Εργαστηριακή δραστηριότητα

Προτεινόμενο υποστηρικτικό υλικό

Προτεινόμενος

αριθμός διδακτικών ωρών

1. Μετρήσεις μήκους – η

Μέση Τιμή

Η Φυσική με Πειράματα, φύλλο εργασίας (1).

2.Μετρήσεις Χρόνου – Η Ακρίβεια

Η Φυσική με Πειράματα, φύλλο εργασίας (2).

3.Μετρήσεις μάζας – Τα διαγράμματα

Η Φυσική με Πειράματα, φύλλο εργασίας (3).

http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/85

21/6203΄

4.Μέτρηση όγκου

Φυσική Β΄ Γυμνασίου, Εργαστηριακός οδηγός (νέος)

Εργαστηριακή άσκηση 2

5.Μέτρηση Πυκνότητας

Φυσική Β΄ Γυμνασίου, Εργαστηριακός οδηγός (νέος)

Εργαστηριακή άσκηση 3

Εργαστηριακή άσκηση 4

https://phet.colorado.edu/sims/density- and–buoyancy/density_el.html

4 = 2 + 2

6.Μετρήσεις Θερμοκρασίας

– Η Βαθμονόμηση

Η Φυσική με Πειράματα, φύλλο εργασίας (4).

7.Από τη Θερμότητα στη Θερμοκρασία – Η Θερμική Ισορροπία

Η Φυσική με Πειράματα, φύλλο εργασίας (5).

8.Το Ηλεκτρικό βραχυ-

Κύκλωμα – Κίνδυνοι και

«Ασφάλεια»

Η Φυσική με Πειράματα, φύλλο εργασίας (10).

9.Από τον Ηλεκτρισμό στον Μαγνητισμό – ΄Ενας Ηλεκτρικός (ιδιο-) Κινητήρας

Η Φυσική με Πειράματα, φύλλο εργασίας (11).

http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/85

21/8581

10.Από το Μαγνητισμό στον Ηλεκτρισμό – Μια Ηλεκτρική (ιδιο-) Γεννήτρια

Η Φυσική με Πειράματα, φύλλο εργασίας (12).

https://phet.colorado.edu/el/simulation/

legacy/faraday

https://phet.colorado.edu/sims/html/far adays-law/latest/faradays-law_el.html

Σημείωση: Για επιπλέον υποστηρικτικό και εναλλακτικό υλικό αναζητήστε το, από τα οικεία ΕΚΦΕ.

ΦΥΣΙΚΗ Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Θα χρησιμοποιηθούν τα βιβλία:

Φυσική Β΄ Γυμνασίου, των Ν. Αντωνίου, Π. Δημητριάδη, κ.ά. 2015, ΙΤΥΕ ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ.

Φυσική Β΄ Γυμνασίου, Εργαστηριακός οδηγός (νέο) των Ν. Αντωνίου, Π. Δημητριάδη, κ.ά. 2015, ΙΤΥΕ ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ.

Διδακτέα ύλη (Περιεχόμενο – Διαχείριση και ενδεικτικός προγραμματισμός)

Σύνολο ελάχιστων προβλεπόμενων ωρών πενήντα (50)

Σημ. Πέραν των αφαιρούμενων ασκήσεων, ο/η διδάσκων/ουσα επιλύει όσες κρίνει σκόπιμο, ανάλογα με τις ανάγκες του μαθήματος.

Διδακτική ενότητα	Συνιστώμενες διδακτικές πρακτικές	Παρατηρήσεις	Προτεινόμενος αριθμός διδακτικών ωρών
Κεφ. 1 – εισαγωγή			2
1.1 Οι φυσικές Επιστήμες και η μεθοδολογία τους 1.2 Η επιστημονική μέθοδος 1.3 Τα φυσικά μεγέθη και οι μονάδες τους	Να μην διδαχθεί Να μην διδαχθεί Να γίνει αναφορά στις μονάδες και μετατροπές τους, λόγω των δυσκολιών που συναντούν οι μαθητές/τριες στην εκμάθησή τους. Τα θεμελιώδη μεγέθη (το μήκος, ο χρόνος και η μάζα) Παράγωγα μεγέθη (εμβαδόν, όγκος, πυκνότητα)	Σημ. Η εργαστηριακή άσκηση μέτρησης της πυκνότητας έχει πραγματοποιηθεί στην α΄ γυμν.
Κεφ. 2 – Κινήσεις			8
ΥΛΗ ΚΑΙ ΚΙΝΗΣΗ	Να μη διδαχθεί.
2.1 Περιγραφή της κίνησης	Να μη διδαχθεί. Να γίνουν οι δραστηριότητες «Προσδιορισμός θέσης σώματος» και «Σημείο αναφοράς και μετατόπιση»

	Να διδαχθούν οι υποενότητες: Χρονικό διάστημα Τροχιά
2.2 Η έννοια της ταχύτητας	Να διδαχθεί η εισαγωγή και οι υποενότητες: Μέση ταχύτητα στην καθημερινή γλώσσα Στιγμιαία ταχύτητα στην καθημερινή γλώσσα Να μην διδαχθεί η Διανυσματική περιγραφή της ταχύτητας.	Δεν υπάρχει το αναγκαίο μαθηματικό υπόβαθρο.
2.3 Κίνηση με σταθερή ταχύτητα	Να μη διδαχθεί
2.4 κίνηση με μεταβαλλόμενη ταχύτητα	Να μη διδαχθεί Ερωτ. – Ασκ. ΟΧΙ ερωτήσεις, ασκήσεις ή επιμέρους ερωτήματα τα οποία αναφέρονται σε ύλη που αφαιρέθηκε. ΟΧΙ οι ασκήσεις 3, 4, 6, 8. Εργαστηριακή δραστηριότητα: ΄Ασκηση (6) Μελέτη των ευθύγραμμων κινήσεων
Κεφ. 3 – Δυνάμεις			14
Κίνηση και αλληλεπίδραση: Δύο γενικά χαρακτηριστικά της ύλης	Να διδαχθεί
3.1 Η έννοια της δύναμης	Να διδαχθεί
3.2 Δύο σημαντικές δυνάμεις στον κόσμο	Να διδαχθεί	http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/6203 https://phet.colorado.edu/sims/html/friction/latest/friction_el.html
3.3 Σύνθεση και ανάλυση δυνάμεων	Να διδαχθούν οι υποενότητες, παράγραφοι Σύνθεση δυνάμεων – Συνισταμένη Σύνθεση δυνάμεων με την ίδια διεύθυνση	Προαιρετικά για την υποστήριξη της διδασκαλίας μπορεί να πραγματοποιηθεί η εργαστηριακή άσκηση 8, «Σύνθεση δυνάμεων».

	Σύνθεση δυνάμεων με διαφορετικές (κάθετες μόνον) διευθύνσεις. Να μην διδαχθούν οι υποενότητες: Δύναμη που ασκείται σε τροχιά επιφάνεια Ανάλυση δύναμης Σημ. Ο χρόνος να χρησιμοποιηθεί για την κατανόηση των αντίστοιχων φαινομένων και νόμων σε μία διάσταση
3.4 Δύναμη και ισορροπία	Να διδαχθεί
3.5 Ισορροπία υλικού σημείου	Να διδαχθεί η εισαγωγή (α΄ νόμος Newton) Να μην διδαχθούν η υποενότητα «Ανάλυση δυνάμεων και ισορροπία» όπως και το παράδειγμα 3.2
3.6 Δύναμη και μεταβολή της ταχύτητας	Να διδαχθεί	http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-6203 http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/7777?locale=el
3.7 Δύναμη και αλληλεπίδραση	Να διδαχθεί (γ΄ νόμος Newton) Να μην διδαχθεί η υποενότητα «Εφαρμογές» ΟΧΙ ερωτήσεις, ασκήσεις ή επιμέρους ερωτήματα τα οποία αναφέρονται σε ύλη που αφαιρέθηκε. ΟΧΙ οι ασκήσεις 4, 5, 7, 8, 10, 12,13. Εργαστηριακή δραστηριότητα Εργαστηριακή άσκηση 10, «Μέτρηση Δύναμης – Νόμος του Hooke»
Κεφ. 4 – Πίεση	Να διδαχθεί η εισαγωγή «Πίεση και δύναμη δύο διαφορετικές έννοιες»		14
4.1 Πίεση	Να διδαχθεί εκτός του παράδειγμα της εικόνας 4.4, για την διείσδυση της πινέζας
4.2 Υδροστατική πίεση	Να διδαχθεί

4.3 Ατμοσφαιρική πίεση	Να διδαχθεί Να μην διδαχθεί η υποενότητα «Πως υπολογίζουμε την ατμοσφαιρική πίεση».	http://photodentro.edu.gr/v/item/video/8522/963 http://photodentro.edu.gr/v/item/video/8522/910
4.4 Μετάδοση των πιέσεων στα ρευστά. Αρχή του Πασκάλ	Να διδαχθεί	http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-1678
4.5 ΄Ανωση – Αρχή του Αρχιμήδη	Να διδαχθεί	http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-aggregatedcontent-8526- 8348
4.6 Πλεύση	Να μη διδαχθεί ΟΧΙ ερωτήσεις, ασκήσεις ή επιμέρους ερωτήματα τα οποία αναφέρονται σε ύλη που αφαιρέθηκε. ΟΧΙ οι ασκήσεις 1, 8, 9. Εργαστηριακή δραστηριότητα Εργαστηριακή άσκηση 12 «΄Ανωση – Αρχή του Αρχιμήδη» Εργαστηριακή άσκηση 14, «΄Ανωση και βάρος του υγρού που εκτοπίζει το σώμα – Η Αρχή του Αρχιμήδη».
Κεφ. 5 Ενέργεια			8
Ενέργεια: Μια θεμελιώδης έννοια της φυσικής	Να διδαχθεί
5.1 ΄Εργο και Ενέργεια	Να διδαχθεί η 3η παράγραφος «Σήμερα, με την έννοια του έργου … από εσένα στα βιβλία». Να διδαχθεί το «΄Εργο δύναμης, από τι εξαρτάται το έργο μιας δύναμης, μονάδες έργου, περιπτώσεις έργου» Σημ. Ο χρόνος μελέτης να αφιερωθεί σε εισαγωγικές εφαρμογές όπου η δύναμη και η μετατόπιση είναι συγγραμμικές.
5.2 Δυναμική – Κινητική ενέργεια. Δύο βασικές μορφές ενέργειας.	Να διδαχθεί

5.3 Η μηχανική ενέργεια και η διατήρησή της.	Να διδαχθεί η εισαγωγή και η υποενότητα «Διατήρηση της μηχανικής ενέργειας»
5.4 Μορφές και μετατροπές ενέργειας	Να διδαχθεί Να μη διδαχθεί η υποενότητα «Θεμελιώδεις μορφές ενέργειας» και «Μετατροπές ενέργειας»
5.5 Διατήρηση της ενέργειας	Να διδαχθεί (περιληπτικά ενσωματώνοντάς τη στην 5.4 παραγρ.)
5.6 Πηγές ενέργειας	Να μη διδαχθεί
5.7 Απόδοση μιας μηχανής	Να μη διδαχθεί
5.8 Ισχύς	Να διδαχθεί Να μη διδαχθεί η «Ισχύς και κίνηση». ΟΧΙ ερωτήσεις, ασκήσεις ή επιμέρους ερωτήματα τα οποία αναφέρονται σε ύλη που αφαιρέθηκε. ΟΧΙ οι ασκήσεις 12γ, 13γ, 16, 17.
Κεφ. 6 – Θερμότητα			4
Η θερμότητα και ο ανθρώπινος πολιτισμός	Να διδαχθεί
6.1 Θερμότητα και μέτρηση θερμοκρασίας	Να μη διδαχθεί
6.2 Θερμότητα: Μια μορφή ενέργειας	Να διδαχθεί
6.3 Πως μετράμε τη θερμότητα	Να μη διδαχθεί
6.4 Θερμοκρασία, Θερμότητα και μικρόκοσμος	Να μη διδαχθεί
6.5 Θερμική διαστολή και	Να διδαχθούν τα είδη διαστολών, μέχρι και	http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-educationalvideo-8522-

συστολή

διαστολή αερίων ποιοτικά χωρίς μαθηματικές

σχέσεις .

ΟΧΙ ερωτήσεις, ασκήσεις ή επιμέρους ερωτήματα τα οποία αναφέρονται σε ύλη που αφαιρέθηκε.

ΟΧΙ οι ασκήσεις 4, 5δ, 6, 7, 8, 11.

915

http://photodentro.edu.gr/v/item/video/8522/914

ΦΥΣΙΚΗ Β΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Θα χρησιμοποιηθούν τα βιβλία:

Φυσική Β΄ Γυμνασίου, των Ν. Αντωνίου, Π. Δημητριάδη, κ.ά. 2015, ΙΤΥΕ ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ.

Φυσική Β΄ Γυμνασίου, Εργαστηριακός οδηγός (νέο) των Ν. Αντωνίου, Π. Δημητριάδη, κ.ά. 2015, ΙΤΥΕ ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ.

Διδακτέα ύλη (Περιεχόμενο – Διαχείριση και ενδεικτικός προγραμματισμός)

Σύνολο ελάχιστων προβλεπόμενων ωρών εικοσιπέντε (25)

Διδακτική ενότητα

Συνιστώμενες διδακτικές πρακτικές

Παρατηρήσεις

Προτεινόμενος

αριθμός διδακτικών ωρών

Κεφ. 1 – εισαγωγή

1.1 Οι φυσικές Επιστήμες και η μεθοδολογία τους

1.2 Η επιστημονική μέθοδος

1.3 Τα φυσικά μεγέθη και οι μονάδες τους

Να μην διδαχθεί

Εργαστηριακή άσκηση 1 (μόνο το πείραμα 3) και 2

Κεφ. 2 – Κινήσεις			4
ΥΛΗ ΚΑΙ ΚΙΝΗΣΗ	Να μη διδαχθεί.
2.1 Περιγραφή της κίνησης	Να μη διδαχθεί. Να γίνουν οι δραστηριότητες «Προσδιορισμός θέσης σώματος» και «Σημείο αναφοράς και μετατόπιση» Να διδαχθούν οι υποενότητες: Χρονικό διάστημα Τροχιά
2.2 Η έννοια της ταχύτητας	Να διδαχθεί η εισαγωγή και οι υποενότητες: Μέση ταχύτητα στην καθημερινή γλώσσα Στιγμιαία ταχύτητα στην καθημερινή γλώσσα Να μην διδαχθεί η Διανυσματική περιγραφή της ταχύτητας.	Δεν υπάρχει το αναγκαίο μαθηματικό υπόβαθρο.
2.3 Κίνηση με σταθερή ταχύτητα	Να μη διδαχθεί
2.4 κίνηση με μεταβαλλόμενη ταχύτητα	Να μη διδαχθεί ΟΧΙ ερωτήσεις, ασκήσεις ή επιμέρους ερωτήματα τα οποία αναφέρονται σε ύλη που αφαιρέθηκε. ΟΧΙ οι ασκήσεις 3, 4, 6, 8.
Κεφ. 3 – Δυνάμεις			8
Κίνηση και αλληλεπίδραση: Δύο γενικά χαρακτηριστικά της ύλης	Να διδαχθεί
3.1 Η έννοια της δύναμης	Να διδαχθεί
3.2 Δύο σημαντικές δυνάμεις στον κόσμο	Να διδαχθεί	http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/6203 https://phet.colorado.edu/sims/html/friction/latest/friction_el.html

3.3 Σύνθεση και ανάλυση δυνάμεων	Να διδαχθούν οι υποενότητες, παράγραφοι Σύνθεση δυνάμεων – Συνισταμένη Σύνθεση δυνάμεων με την ίδια διεύθυνση Σύνθεση δυνάμεων με διαφορετικές (κάθετες μόνον) διευθύνσεις. Να μην διδαχθούν οι υποενότητες: Δύναμη που ασκείται σε τροχιά επιφάνεια Ανάλυση δύναμης Σημ. Ο χρόνος να χρησιμοποιηθεί για την κατανόηση των αντίστοιχων φαινομένων και νόμων σε μία διάσταση	Προαιρετικά για την υποστήριξη της διδασκαλίας μπορεί να πραγματοποιηθεί η εργαστηριακή άσκηση 8, «Σύνθεση δυνάμεων». Η εργαστηριακή άσκηση 10, «Μέτρηση Δύναμης – Νόμος του Hooke», προτείνεται να πραγματοποιηθεί προαιρετικά.
3.4 Δύναμη και ισορροπία	Να διδαχθεί
3.5 Ισορροπία υλικού σημείου	Να διδαχθεί η εισαγωγή (α΄ νόμος Newton) Να μην διδαχθούν η υποενότητα «Ανάλυση δυνάμεων και ισορροπία» όπως και το παράδειγμα 3.2.
3.6 Δύναμη και μεταβολή της ταχύτητας	Να διδαχθεί	http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-6203
3.7 Δύναμη και αλληλεπίδραση	Να διδαχθεί (γ΄ νόμος Newton) Να μην διδαχθεί η υποενότητα «Εφαρμογές» ΟΧΙ ερωτήσεις, ασκήσεις ή επιμέρους ερωτήματα τα οποία αναφέρονται σε ύλη που αφαιρέθηκε. ΟΧΙ οι ασκήσεις 4, 5, 7, 8, 10, 12, 13.
Κεφ. 4 – Πίεση	Να διδαχθεί η εισαγωγή «Πίεση και δύναμη δύο διαφορετικές έννοιες»		7
4.1 Πίεση	Να διδαχθεί εκτός του παράδειγμα της εικόνας 4.4 για την διείσδυση της πινέζας
4.2 Υδροστατική πίεση	Να διδαχθεί
4.3 Ατμοσφαιρική πίεση	Να διδαχθεί	http://photodentro.edu.gr/v/item/video/8522/963

	Να μην διδαχθεί η υποενότητα «Πως υπολογίζουμε την ατμοσφαιρική πίεση».	http://photodentro.edu.gr/v/item/video/8522/910
4.4 Μετάδοση των πιέσεων στα ρευστά. Αρχή του Πασκάλ	Να μη διδαχθεί
4.5 ΄Ανωση – Αρχή του Αρχιμήδη	Να διδαχθεί	http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-aggregatedcontent-8526- 8348
4.6 Πλεύση	Να μη διδαχθεί ΟΧΙ ερωτήσεις, ασκήσεις ή επιμέρους ερωτήματα τα οποία αναφέρονται σε ύλη που αφαιρέθηκε. ΟΧΙ οι ασκήσεις 1, 8, 9 .
Κεφ. 5 Ενέργεια			5
Ενέργεια: Μια θεμελιώδης έννοια της φυσικής	Να διδαχθεί
5.1 ΄Εργο και Ενέργεια	Να διδαχθεί η 3η παράγραφος «Σήμερα, με την έννοια του έργου … από εσένα στα βιβλία». Να διδαχθεί το «΄Εργο δύναμης, από τι εξαρτάται το έργο μιας δύναμης, μονάδες έργου, περιπτώσεις έργου». Σημ. Ο χρόνος μελέτης να αφιερωθεί σε εισαγωγικές εφαρμογές όπου η δύναμη και η μετατόπιση είναι συγγραμμικές.
5.2 Δυναμική – Κινητική ενέργεια. Δύο βασικές μορφές ενέργειας.	Να διδαχθεί
5.3 Η μηχανική ενέργεια και η διατήρησή της.	Να διδαχθεί η εισαγωγή και η υποενότητα «Διατήρηση της μηχανικής ενέργειας».
5.4 Μορφές και μετατροπές ενέργειας	Να μη διδαχθεί
5.5 Διατήρηση της ενέργειας	Να μη διδαχθεί
5.6 Πηγές ενέργειας	Να μη διδαχθεί
5.7 Απόδοση μιας μηχανής	Να μη διδαχθεί
5.8 Ισχύς	Να μη διδαχθεί

ΟΧΙ ερωτήσεις, ασκήσεις ή επιμέρους ερωτήματα

τα οποία αναφέρονται σε ύλη που αφαιρέθηκε. ΟΧΙ οι ασκήσεις 12γ, 13γ, 16, 17.

ΦΥΣΙΚΗ Γ΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ + ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Θα χρησιμοποιηθούν τα βιβλία:

Φυσική Γ΄ Γυμνασίου, των Ν. Αντωνίου, Π. Δημητριάδη, κ.ά. 2015, ΙΤΥΕ ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ.

Φυσική Γ΄ Γυμνασίου, Εργαστηριακός οδηγός, των Ν. Αντωνίου, Π. Δημητριάδη, κ.ά. 2015, ΙΤΥΕ ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ. Φυσική Γ΄ Γυμνασίου, Τετράδιο Εργασιών, των Ν. Αντωνίου, Π. Δημητριάδη, κ.ά. 2015, ΙΤΥΕ ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ.

Διδακτέα ύλη (Περιεχόμενο – Διαχείριση και ενδεικτικός προγραμματισμός)

Σύνολο ελάχιστων προβλεπόμενων ωρών πενήντα (50)

Σημείωση:. Πέραν των αφαιρούμενων ασκήσεων, ο/η διδάσκων/ουσα επιλύει όσες κρίνει σκόπιμο, ανάλογα με τις ανάγκες του μαθήματος.

Διδακτική ενότητα	Συνιστώμενες διδακτικές πρακτικές / Παρατηρήσεις	Προτεινόμενος αριθμός διδακτικών ωρών
Κεφ 1, Ηλεκτρική δύναμη και φορτίο		8
Από το κεχριμπάρι στον υπολογιστή	Να διδαχθεί
1.1 Γνωριμία με την ηλεκτρική δύναμη	Να διδαχθεί
1.2 Το ηλεκτρικό φορτίο	Να διδαχθεί
1.3 Το ηλεκτρικό φορτίο στο εσωτερικό του ατόμου	Να διδαχθεί
1.4 Τρόποι ηλέκτρισης και η μικροσκοπική	Να διδαχθεί

ερμηνεία	Να μην διδαχθεί η υποενότητα «ηλέκτριση με επαγωγή» «ηλέκτριση μονωτών με επαγωγή» https://phet.colorado.edu/el/simulation/balloons-and-static-electricity https://phet.colorado.edu/el/simulation/john-travoltage http://www.seilias.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=167&Itemid=32&catid=20 http://www.seilias.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=75&Itemid=32&catid=20
1.5 Νόμος του Κουλόμπ	Να διδαχθεί ποιοτικά χωρίς ασκήσεις που να στηρίζονται στη μαθηματική σχέση http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/1649 Να μη διδαχθεί η υποενότητα «΄Ελξη μεταξύ φορτισμένου και ουδέτερου αγωγού».
1.6 Το ηλεκτρικό πεδίο	Να μη διδαχθεί ΟΧΙ ερωτήσεις – ασκήσεις ή επιμέρους ερωτήματα τα οποία αναφέρονται σε ύλη που αφαιρέθηκε. Να μην γίνουν οι ασκήσεις 1 και 3. Η άσκηση 2 να διδαχθεί ανάλογα με τις δυνατότητες των μαθητών. Εργαστηριακή δραστηριότητα Εργαστηριακή Άσκηση 1, «Ηλεκτρικές αλληλεπιδράσεις». Να γίνει αναφορά στην έννοια του ηλεκτρικού πεδίου.
Κεφ. 2, Ηλεκτρικό Ρεύμα		16
Ηλεκτρικό ρεύμα και σύγχρονος πολιτισμός	Να διδαχθεί
2.1 Το ηλεκτρικό ρεύμα	Να διδαχθεί
2.2 Ηλεκτρικό κύκλωμα	Να διδαχθεί Να μην διδαχθεί η υποενότητα «Η διαφορά δυναμικού στο ηλεκτρικό κύκλωμα», αλλά να δοθεί η ποιοτική προσέγγιση της έννοιας της διαφ. δυναμικού. Να μην διδαχθούν οι παράγραφοι «Ταχύτητα των ηλεκτρονίων στο ηλεκτρικό κύκλωμα». «Προέλευση των ηλεκτρονίων σ’ ένα κύκλωμα». Να διδαχθεί η σχηματική αναπαράσταση ηλεκτρικού κυκλώματος «εικόνα 2.23»
2.3 Ηλεκτρικά δίπολα	Να διδαχθούν η εισαγωγή και οι υποενότητες: «Αντίσταση του διπόλου» «Νόμος του Ωμ»

	Να μην διδαχθεί το τμήμα που αρχίζει με τη φράση «ισχύει ο νόμος του Ωμ για κάθε ηλεκτρικό δίπολο;» ως το τέλος της υποενότητας. Να μην διδαχθούν: «Νόμος του Ωμ και μικρόκοσμος» «Μικροσκοπική ερμηνεία της αντίστασης ενός μεταλλικού αγωγού» Και http://www.seilias.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=21&Itemid=32&catid=18 http://www.seilias.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=184&Itemid=32&catid=18 Σημ. Να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στο νόμο του Ohm, μέσω των εργαστηριακών ασκήσεων.
2.4 Παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται η αντίσταση ενός αγωγού	Να μη διδαχθεί (θα εξετασθεί στην β΄ λυκείου).
2.5 Εφαρμογές αρχών διατήρησης στη μελέτη απλών ηλεκτρικών κυκλωμάτων	Να διδαχθούν οι υποενότητες: «Σύνδεση αντιστατών» «Σύνδεση δύο αντιστατών σε σειρά» «Παράλληλη σύνδεση αντιστατών» Σημ. Να δοθεί έμφαση στην έννοια της ισοδύναμης αντίστασης και να υποβαθμιστεί η διαδικασία απόδειξης των σχ. 2.19 και 2.22. Επίσης προτείνεται η εντατική χρήση των εργαστηριακών δραστηριοτήτων και όπου δεν είναι εφικτό να γίνει αναζήτηση σε γνωστά links. https://phet.colorado.edu/el/simulation/legacy/circuit-construction-kit-dc http://www.seilias.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=258&Itemid=32&catid=18 http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/1623 http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/1599 ΟΧΙ ερωτήσεις – ασκήσεις ή επιμέρους ερωτήματα τα οποία αναφέρονται σε ύλη που αφαιρέθηκε. Να μην διδαχθούν ασκήσεις που περιλαμβάνουν σύνθετα ηλεκτρικά κυκλώματα, όπως η 10 (μέχρι δύο αντιστάτες). Εργαστηριακή δραστηριότητα Να γίνουν οι εργαστηριακές ασκήσεις 2 (Ν. Ohm), 4, 5 (Σύνδεση αντιστατών) , 6 (Διακοπή και βραχυκύκλωμα). Προτείνεται η μελέτη της συνδεσμολογίας αντιστατών να πραγματοποιηθεί μέσω των πειραματικών δραστηριοτήτων .
Κεφ. 3, Ηλεκτρική ενέργεια		6
Ηλεκτρική ενέργεια και σύγχρονη ζωή	Να διδαχθεί

3.1 Θερμικά αποτελέσματα του ηλεκτρικού ρεύματος	Να διδαχθεί η υποενότητα «Κάθε συσκευή από την οποία διέρχεται ηλεκτρικό ρεύμα θερμαίνεται» Να μην διδαχθούν οι υποενότητες: «Πειραματική μελέτη φαινομένου Τζάουλ» «Νόμος του Τζάουλ» «Ερμηνεία του φαινομένου Τζάουλ» Να διδαχθεί η υποενότητα «Εφαρμογές του φαινομένου Τζάουλ» http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/1698
3.2 Χημικά αποτελέσματα του Ηλεκτρικού ρεύματος	Να μην διδαχθεί
3.3. Μαγνητικά αποτελέσματα ηλεκτρικού ρεύματος	Να διδαχθεί Να διδαχθούν οι υποενότητες: «εισαγωγή», «Ηλεκτρισμός και μαγνητισμός», Το πείραμα του Ερστεντ», «Ο ηλεκτρομαγνήτης», «Το μαγνητικό πεδίο ασκεί δυνάμεις στους ρευματοφόρους αγωγούς». Σημ. Θεωρείται σκόπιμη η διδασκαλία αυτής της παραγράφου, αφού ο ηλεκτρομαγνητισμός έχει αφαιρεθεί από την ύλη της β΄ λυκείου. Χρήσιμα links: http://www.seilias.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=303&Itemid=32&catid=2 0 https://phet.colorado.edu/el/simulation/legacy/magnets-and-electromagnets http://photodentro.edu.gr/v/item/video/8522/968 http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/8577 http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/8572 http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/8581
3.4 Ηλεκτρική και μηχανική ενέργεια	Να μη διδαχθεί
3.5 Βιολογικά αποτελέσματα του ηλεκτρικού ρεύματος	Να μη διδαχθεί
3.6 Ενέργεια και ισχύς του ηλεκτρικού ρεύματος	Να διδαχθεί ΟΧΙ ερωτήσεις – ασκήσεις ή επιμέρους ερωτήματα τα οποία αναφέρονται σε ύλη που αφαιρέθηκε.
Κεφ. 4, Ταλαντώσεις		3
ΠΕΡΙΟΔΙΚΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ	Να μη διδαχθεί
4.1 Ταλαντώσεις	Να μη διδαχθεί. Μέσω παραδειγμάτων να εξηγηθεί τι είναι ταλάντωση.
4.2	Να διδαχθεί η υποενότητα «Για να περιγράψουμε μια ταλάντωση … έως …και πλάτος της ταλάντωσης».

	Εργαστηριακή δραστηριότητα. Εργαστηριακή Άσκηση (7), «Πειραματικός έλεγχος των νόμων του Απλού εκκρεμούς». ΟΧΙ ερωτήσεις – ασκήσεις ή επιμέρους ερωτήματα τα οποία αναφέρονται σε ύλη που αφαιρέθηκε.
Κεφ 5. Μηχανικά κύματα		8
Η ενέργεια ταξιδεύει	Να διδαχθεί
5.1 Μηχανικά κύματα	Να διδαχθεί
5.2 Κύμα και ενέργεια	Να διδαχθεί
5.3 Χαρακτηριστικά μεγέθη του κύματος	Να διδαχθεί η πρώτη υποενότητα μέχρι την εξίσωση u = λf , χωρίς την απόδειξη. Να μη διδαχθούν οι υποενότητες: «Κυματικά φαινόμενα: Ανάκλαση και διάθλαση των μηχανικών κυμάτων» «Ανάκλαση» «Διαθλάση» Σημ. α) Θα διδαχθούν αναλυτικά στην γ΄ λυκείου. β) οι έννοιες ανάκλαση και διάθλαση θα παρουσιαστούν στο κεφ. για το φως. https://phet.colorado.edu/el/simulation/wave-on-a-string http://www.seilias.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=87&Itemid=32&catid=24
5.4 ΄Ηχος	Να διδαχθεί Σημ. Οδηγία για την ανάγνωση των εικόνων 5.10 και 5.15. «Παρουσιάζουν την αλλαγή της τιμής της ατμοσφαιρικής πίεσης λόγω της διάδοσης του ηχητικού κύματος. Η τιμή της πίεσης αλλάζει γύρω από την κανονική τιμή της ατμοσφαιρικής πίεσης».
5.5 Υποκειμενικά χαρακτηριστικά του ήχου	Να διδαχθεί ΟΧΙ ερωτήσεις – ασκήσεις ή επιμέρους ερωτήματα τα οποία αναφέρονται σε ύλη που αφαιρέθηκε.
Κεφ. 6, Φύση και διάδοση του φωτός		2
Φως: από τη μυθολογία στην τεχνολογία	Να διδαχθεί
6.1 όραση και ενέργεια	Να διδαχθεί

6.2 Διάδοση του φωτός	Να διδαχθεί Να μη διδαχθεί η υποενότητα «Αρχή του ελαχίστου χρόνου». ΟΧΙ ερωτήσεις – ασκήσεις ή επιμέρους ερωτήματα τα οποία αναφέρονται σε ύλη που αφαιρέθηκε.
Κεφ. 7, Ανάκλαση του φωτός		3
7.1 Ανάκλαση του φωτός	Να διδαχθεί Να μη διδαχθεί το ένθετο: « Ανάκλαση και αρχή του ελαχίστου χρόνου»
7.2 Εικόνες σε καθρέφτες	Να διδαχθεί Να μη διδαχθούν οι υποενότητες: «Καμπύλοι καθρέφτες» «Σφαιρικοί καθρέφτες» «οπτικό πεδίο» Σημ. ενδιαφέροντα links: http://www.seilias.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=229&Itemid=32&catid=17 http://www.seilias.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=79&Itemid=32&catid=17
7.3 Προσδιορισμός ειδώλου σε κοίλους και κυρτούς καθρέφτες	Να μη διδαχθεί ΟΧΙ ερωτήσεις – ασκήσεις ή επιμέρους ερωτήματα τα οποία αναφέρονται σε ύλη που αφαιρέθηκε.
Κεφ. 8, Διάθλαση του φωτός		3
Διάθλαση του φωτός	Να διδαχθεί
8.1 Το φως μέσα στην ύλη: Διάθλαση	Να διδαχθεί Να μην διδαχθούν οι υποενότητες: «Διάθλαση και αρχή του ελαχίστου χρόνου» «Νόμος της διάθλασης – Snell» http://www.seilias.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=79&Itemid=32&catid=17 https://phet.colorado.edu/el/simulation/bending-light
8.2 Εφαρμογές της διάθλασης του φωτός	Να μη διδαχθεί
8.3 Ανάλυση του φωτός	Να διδαχθεί μόνο η υποενότητα «Ανάλυση λευκού φωτός».
8.4 Το χρώμα	Να μη διδαχθεί ΟΧΙ ερωτήσεις – ασκήσεις ή επιμέρους ερωτήματα τα οποία αναφέρονται σε ύλη που αφαιρέθηκε. Εργαστηριακή δραστηριότητα Εργαστηριακή ΄Ασκηση 12, «Διάθλαση».
Κεφ. 9 Φακοί και οπτικά όργανα	Να μη διδαχθεί	2


Φακοί: Η όρασή μας στον μικρόκοσμο και τον μεγάκοσμο	Να μη διδαχθεί
9.1 Συγκλίνοντες και αποκλίνοντες φακοί	Να διδαχθεί . Ενδιαφέροντα links: http://www.seilias.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=155&Itemid=32&catid=17 https://phet.colorado.edu/sims/geometric-optics/geometric-optics_el.html
9.2	Να μη διδαχθεί
9.3	Να μη διδαχθεί
	Εργαστηριακή δραστηριότητα Εργαστηριακή άσκηση 13 «Συγκλίνοντες φακοί». Αν οι συνθήκες δεν το επιτρέπουν τότε τα links: http://www.seilias.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=155&Itemid=32&catid=17 https://phet.colorado.edu/sims/geometric-optics/geometric-optics_el.html
Κεφ. 10 Ο Ατομικός Πυρήνας	Να μη διδαχθεί
Κεφ. 11 Πυρηνικές αντιδράσεις	Να μη διδαχθεί

Σημείωση: Η χρήση των ΤΠΕ, όπου είναι αναγκαία, ας χρησιμοποιείται για την υποβοήθηση της διδασκαλίας. Η εργαστηριακή άσκηση όμως είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών. Τα οικεία ΕΚΦΕ συνδράμουν προς την κατεύθυνση αυτή.

ΧΗΜΕΙΑ Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Θα χρησιμοποιηθούν τα βιβλία:

1. Χημεία Β΄ Γυμνασίου, Βιβλίο Μαθητή, Αβραμιώτης Σ. κ.ά, ΙΤΥΕ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ, 2015, Κωδικός βιβλίου: 1-21-0105, ISBN 978–960-06-2734-3. (ανακτήθηκε από http://ebooks.edu.gr/ στις 5-

7-2016)

2. Χημεία Β΄ Γυμνασίου, Εργαστηριακός Οδηγός, Αβραμιώτης Σ. κ.ά, ΟΕΔΒ, 2007, ISBN 960-06–

2039-3. (ανακτήθηκε από http://ebooks.edu.gr/ στις 5-7-2016)

3. Χημεία Β΄ Γυμνασίου, Τετράδιο Εργασιών Μαθητή, Αβραμιώτης Σ. κ.ά, ΟΕΔΒ, 2007, ISBN 960–

06-2039–3. (ανακτήθηκε από http://ebooks.edu.gr/ στις 5-7-2016)

Διδακτέα ύλη (Περιεχόμενο – Διαχείριση και ενδεικτικός προγραμματισμός)

Για τη Χημεία Β΄ τάξης Γυμνασίου θα διδαχθεί το βιβλίο «Χημεία» Β΄ Γυμνασίου των Αβραμιώτη Σ., Αγγελοπούλου Β., Καπελώνη Γ., Σινιγάλια Π., Σπαντίδη Δ., Τρικαλλίτη Α., και Φίλιου Γ. (Μία (1) ώρα την εβδομάδα καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους).

Σύνολο ελάχιστων προβλεπόμενων ωρών είκοσι πέντε (25).

Η διδακτέα ύλη του μαθήματος ορίζεται σύμφωνα με την ακόλουθη σειρά των ενοτήτων ως εξής:

Ενότητα 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΧΗΜΕΙΑ

1.1. Τι είναι η Χημεία και γιατί τη μελετάμε (1 ΩΡΑ)

Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι μαθητές πρέπει να μπορούν να ταξινομούν τα υλικά σε φυσικά

και τεχνητά/συνθετικά και να αναγνωρίζουν τη Χημεία ως την επιστήμη που μελετά τα φυσικά υλικά και αναπτύσσει τεχνητά/συνθετικά.

Προτείνεται η ενότητα να διδαχθεί ομαδοσυνεργατικά με την αξιοποίηση των ασκήσεων-εργασιών που υπάρχουν στην αντίστοιχη ενότητα του Τετραδίου Εργασιών (1, 2, 3, 4 και 5). Η άσκηση 6, η οποία αφορά στις πρόσθετες ουσίες που υπάρχουν στα συσκευασμένα τρόφιμα, μπορεί να δοθεί στους μαθητές υπό μορφή μικρής ερευνητικής εργασίας.

Για την εμπέδωση και αξιολόγηση της ενότητας προτείνονται:

Ωφέλιμες και βλαβερές χρήσεις χημικών προϊόντων»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/8391?locale=el

Μια μέρα χωρίς Χημεία http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/591

Γνωριμία με το εργαστήριο του Χημικού (1 ΩΡΑ)

Γνωριμία με το εργαστήριο του Χημικού, τα όργανα και τους κανόνες ασφαλείας Από τον

εργαστηριακό οδηγό να χρησιμοποιηθούν οι εικόνες με τα όργανα (Ενότητα 6 της εισαγωγής) και να γίνει συζήτηση για τους κανόνες ασφαλείας (Ενότητα 3 της εισαγωγής).

1.2 Καταστάσεις των υλικών (1 ΩΡΑ)

Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι μαθητές πρέπει να μπορούν να συνδέουν τις μεταβολές της

φυσικής κατάστασης ενός υλικού με τις μεταβολές της θερμοκρασίας .

Προτείνεται να γίνει η πειραματικά το «Παράθυρο στο εργαστήριο: Μεταβολές της φυσικής κατάστασης του νερού» του σχολικού βιβλίου. Επίσης, μπορούν να αξιοποιηθούν από το φωτόδεντρο οι ερωτήσεις και οι ασκήσεις στις καταστάσεις των υλικών http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/1452?locale=el

Ενότητα 4: ΤΟ ΕΔΑΦΟΣ

4.1 Το έδαφος και το υπέδαφος (1 ΩΡΑ)

Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι μαθητές πρέπει να μπορούν να συνδέουν το έδαφος με τα

μείγματα και να συσχετίζουν το έδαφος και το υπέδαφος με τη ζωή, την ανάπτυξη και την οικονομία.

Προτείνεται να γίνει η εργασία 4.1 που υπάρχει στο Τετράδιο Εργασιών και η δραστηριότητα

«Παράθυρο στο εργαστήριο: Αναλύοντας το χώμα».

Ενότητα 2: ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΡΟ ΣΤΟ ΑΤΟΜΟ – ΑΠΟ ΤΟ ΜΑΚΡΟΚΟΣΜΟ ΣΤΟ ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟ

2.2 Το νερό ως διαλύτης – Μείγματα (2 ΩΡΕΣ)

Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι μαθητές πρέπει να μπορούν να εξετάζουν την δυνατότητα διάλυσης ορισμένων υλικών στο νερό.

Α ΄ Πρόταση : Να γίνει στο εργαστήριο ή στην τάξη από ομάδες 4-5 μαθητών η 2η εργαστηριακή άσκηση (Εξέταση της δυνατότητας διάλυσης ορισμένων υλικών στο νερό) του Εργαστηριακού Οδηγού.

Β ΄ Πρόταση : Να γίνει επίδειξη των παραπάνω πειραμάτων από τον διδάσκοντα με συμπλήρωση των

αντίστοιχων σελίδων του Τετραδίου Εργασιών από τους μαθητές.

2.5 Διαχωρισμός μειγμάτων (2 ΩΡΕΣ)

Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι μαθητές πρέπει να μπορούν να επιλέγουν την πιο κατάλληλη μέθοδο διαχωρισμού ενός μείγματος στα συστατικά του.

Α ΄ Πρόταση : Να γίνει στο εργαστήριο ή στην τάξη από ομάδες 4-5 μαθητών η 4η εργαστηριακή

άσκηση (Διαχωρισμός μειγμάτων) του Εργαστηριακού Οδηγού.

Β ΄ Πρόταση : Να γίνει επίδειξη των παραπάνω πειραμάτων από τον διδάσκοντα με συμπλήρωση των

αντίστοιχων σελίδων του Τετραδίου Εργασιών από τους μαθητές.

2.3. Περιεκτικότητα διαλύματος – Εκφράσεις περιεκτικότητας (4 ΩΡΕΣ)

Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι μαθητές πρέπει να μπορούν να υπολογίζουν τις ποσότητες των συστατικών μειγμάτων και διαλυμάτων που χρησιμοποιούν στην καθημερινή τους ζωή με βάση την περιεκτικότητά τους και να παρασκευάζουν μείγματα-διαλύματα ορισμένης περιεκτικότητας.

1η διδακτική ώρα: Συλλογή συσκευασιών προϊόντων καθημερινής χρήσης, καταγραφή, επεξήγηση

των ενδείξεων περιεκτικότητας και υπολογισμοί με αυτές.

2η και 3η διδακτική ώρα:

Α΄ Πρόταση : Να γίνει στο εργαστήριο ή στην τάξη από ομάδες 4-5 μαθητών η 3η εργαστηριακή άσκηση (Παρασκευή διαλυμάτων ορισμένης περιεκτικότητας: χλωριούχου νατρίου 2% w/v, και αλκοολικού διαλύματος 5% v/v.) του Εργαστηριακού Οδηγού.

Β΄ Πρόταση : Να γίνει επίδειξη των παραπάνω πειραμάτων από τον διδάσκοντα με συμπλήρωση των

αντίστοιχων σελίδων του Τετραδίου Εργασιών από τους μαθητές.

4η διδακτική ώρα:

Α΄ Πρόταση : Οι μαθητές να παρασκευάσουν με ανάμειξη απλών υλικών ένα προϊόν που καταναλώνουν (για παράδειγμα: Οδοντόπαστα)

Β΄ Πρόταση : Οι μαθητές να παρασκευάσουν διαλύματα σε περιβάλλον εικονικού εργαστηρίου, στο σχολικό εργαστήριο Η/Υ. Προτείνονται:

«Παρασκευή διαλύματος ζάχαρης»

http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-1451,

«Παρασκευή διαλυμάτων με περιεκτικότητα % w/w»

http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-7517 ,

«Παρασκευή διαλυμάτων με περιεκτικότητα % v/v»

http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-7516

Να δοθεί έμφαση στην ποιοτική κατανόηση των εννοιών και όχι στις αριθμητικές εφαρμογές.

2.1 Το νερό στη ζωή μας και 2.4 Ρύπανση του νερού (2 ΩΡΕΣ)

Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι μαθητές πρέπει να μπορούν να συμμετέχουν σε συζητήσεις και να επιχειρηματολογούν με βάση επιστημονικά δεδομένα για περιβαλλοντικά και κοινωνικά θέματα που σχετίζονται με τον τρόπο διάθεσης και χρήσης του νερού στον πλανήτη.

Προτείνεται οι δύο ενότητες να μελετηθούν με τη μορφή ερευνητικής εργασίας δίνοντας σε ομάδες μαθητών θέματα για να μελετηθούν όπως η υπερκατανάλωση του νερού, η αστική, βιομηχανική και γεωργική χρήση του και η ρύπανση του νερού. Μετά τη μελέτη προτείνεται να ακολουθήσει συζήτηση με τους μαθητές.

2.6 Διάσπαση του νερού – Χημικές ενώσεις και χημικά στοιχεία (2 ΩΡΕΣ)

Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι μαθητές πρέπει να μπορούν να διακρίνουν τις χημικές ουσίες

(ενώσεις και στοιχεία) από τα μίγματα και τις χημικές ουσίες σε χημικές ενώσεις και στοιχεία.

1η διδακτική ώρα:

Οι μαθητές να παρακολουθήσουν το πείραμα «Η ηλεκτρόλυση του νερού»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/8390?locale=el, να καταγράψουν τις παρατηρήσεις τους για τη

φυσική κατάσταση αρχικών και τελικών ουσιών και τη σχέση όγκων οξυγόνου –υδρογόνου και να εξάγουν συμπεράσματα.

2η διδακτική ώρα:

Α΄ Πρόταση : Να γίνει στο εργαστήριο ή στην τάξη από ομάδες 4-5 μαθητών η 5η εργαστηριακή άσκηση (Προσδιορισμός του σημείου βρασμού του καθαρού νερού και διαλυμάτων χλωριούχου νατρίου) του Εργαστηριακού Οδηγού.

Β΄ Πρόταση : Να γίνει επίδειξη των παραπάνω πειραμάτων ως επίδειξη από τον διδάσκοντα με συμπλήρωση των αντίστοιχων σελίδων του Τετραδίου Εργασιών από τους μαθητές.

Να δοθεί έμφαση στον «ΠΙΝΑΚΑ 4. Διαφορές μειγμάτων και χημικών ουσιών» του σχολικού βιβλίου.

2.8 Άτομα και μόρια & 2.10 Σύμβολα χημικών στοιχείων και χημικών ενώσεων (2 ΩΡΕΣ)

Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι μαθητές πρέπει να μπορούν να διακρίνουν τις χημικές ουσίες σε χημικές ενώσεις και στοιχεία με βάση την υπομικροσκοπική τους δομή και να αναγνωρίζουν ότι η κωδικοποίηση της πληροφορίας διευκολύνει την επικοινωνία των ανθρώπων. Τέλος, οι μαθητές να μπορούν να χρησιμοποιούν σε ένα πολύ βασικό επίπεδο τον καθιερωμένο συμβολισμό για τις χημικές ουσίες.

Α ΄ Πρόταση : Συναρμολόγηση στερεών προσομοιωμάτων μορίων στοιχείων και χημικών ενώσεων με

χρήση ατομικών προσομοιωμάτων από τους μαθητές σε ομάδες.

Β ΄ Πρόταση : Συναρμολόγηση προσομοιωμάτων ψηφιακά. Προτείνεται να χρησιμοποιηθεί η προσομοίωση των Phet interactive simulations «Δημιουργία μορίου»: https://phet.colorado.edu/el/simulation/legacy/build-a-molecule

Να μελετηθούν οι τύποι των χημικών ενώσεων: υδροχλώριο, μονοξείδιο του άνθρακα, διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο και αμμωνία, όπως αυτοί παρουσιάζονται στον πίνακα της ίδιας παραγράφου. Να απομνημονευθούν τα σύμβολα των στοιχείων του «Πίνακα 1. Τα κυριότερα στοιχεία».

2.9 Υποατομικά σωματίδια – Ιόντα (2 ΩΡΕΣ)

Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι μαθητές πρέπει να μπορούν συνδέουν την ταυτότητα των χημικών στοιχείων με τα υποατομικά σωματίδια και ορισμένες ιδιότητες υλικών, όπως η ηλεκτρική αγωγιμότητα διαλυμάτων, με την παρουσία των ιόντων.

Α ΄ Πρόταση : Να γίνει στο εργαστήριο ή στην τάξη από ομάδες 4-5 μαθητών η 7η εργαστηριακή άσκηση (Διαπίστωση της ηλεκτρικής αγωγιμότητας διαλύματος χλωριούχου νατρίου) του

Εργαστηριακού Οδηγού.

Β ΄ Πρόταση : Παρακολούθηση του παραπάνω πειράματος ως επίδειξη από τον διδάσκοντα.

Ερμηνεία των πειραματικών δεδομένων με εισαγωγή των υποατομικών σωματιδίων. Υπολογισμός αριθμού e, p, n, A, Z στοιχείων.

Για την εμπέδωση της ενότητας προτείνονται οι προσομοιώσεις:

http://phet.colorado.edu/el/simulation/legacy/sugar-and-salt-solutions https://phet.colorado.edu/el/simulation/build-an-atom

2.7. Χημική αντίδραση και 2.11. Χημική Εξίσωση (2 ΩΡΕΣ)

Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι μαθητές πρέπει να μπορούν να διακρίνουν τα αντιδρώντα και τα προϊόντα στις χημικές αντιδράσεις ως σώματα με διαφορετικές ιδιότητες και διαφορετική υπομικροσκοπική δομή. Επίσης, οι μαθητές πρέπει να μπορούν να συνδέουν τις χημικές μεταβολές που συμβαίνουν γύρω τους με οντότητες και έννοιες του μικρόκοσμου και να αναγνωρίζουν ότι η κωδικοποίηση της πληροφορίας διευκολύνει την επικοινωνία των ανθρώπων. Τέλος, οι μαθητές θα μπορούν να χρησιμοποιούν σε ένα πολύ βασικό επίπεδο τον καθιερωμένο συμβολισμό για τις χημικές ουσίες και τις χημικές μεταβολές.

Αναγραφή χημικών εξισώσεων λεκτικά, με τη βοήθεια ομοιωμάτων μορίων, με χημικό συμβολισμό.

Οι μαθητές ανά δύο αναδιατάσσουν τα άτομα των μοριακών προσομοιωμάτων των αντιδρώντων προς προϊόντα με χρήση του απαιτούμενου αριθμού ομοιωμάτων, έτσι ώστε να ισοσταθμιστούν οι εξισώσεις.

Παρακολούθηση βιντεοσκοπημένων πειραμάτων. Προτείνονται: Καταβύθιση χλωριούχου αργύρου από νερό http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-8702

Καύσεις υδρογονανθράκων http://photodentro.edu.gr/video/r/8522/797

Ενότητα 3. ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟΣ ΑΕΡΑΣ

3.1 Σύσταση του ατμοσφαιρικού αέρα, 3.2 Οξυγόνο και 3.3 Διοξείδιο του άνθρακα (3 ΩΡΕΣ)

Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι μαθητές πρέπει να μπορούν να συνδέουν χημικές μεταβολές που συμβαίνουν στο περιβάλλον με τη σύσταση του αέρα.

1η διδακτική ώρα

Α ΄ Πρόταση : Παρακολούθηση πειραμάτων του διδάσκοντα τα οποία επιβεβαιώνουν την ύπαρξη

υδρατμών, οξυγόνου και διοξειδίου του άνθρακα στον ατμοσφαιρικό αέρα. Καταγραφή παρατηρήσεων και εξαγωγή συμπερασμάτων.

Β ΄ Πρόταση : Παρακολούθηση των παραπάνω πειραμάτων από προβολή τους σε βίντεο. Καταγραφή παρατηρήσεων και εξαγωγή συμπερασμάτων.

2η διδακτική ώρα

Α ΄ Πρόταση : Να γίνει στο εργαστήριο ή στην τάξη από ομάδες 4-5 μαθητών η 8η εργαστηριακή άσκηση (Παρασκευή οξυγόνου με διάσπαση υπεροξειδίου του υδρογόνου και ανίχνευσή του) του

Εργαστηριακού Οδηγού.

Β ΄ Πρόταση : Παρακολούθηση των πειραμάτων ως επίδειξη από τον διδάσκοντα με συμπλήρωση από τους μαθητές των ασκήσεων 1 έως 4 της αντίστοιχης σελίδας του Τετραδίου Εργασιών από τους μαθητές.

Γ΄ Πρόταση : Παρακολούθηση πειραμάτων από ψηφιακό διδακτικό υλικό με συμπλήρωση από τους μαθητές των ασκήσεων 1 έως 4 της αντίστοιχης σελίδας του Τετραδίου Εργασιών από τους μαθητές. http://photodentro.edu.gr/video/r/8522/801

3η διδακτική ώρα

Να γίνει στο εργαστήριο ή στην τάξη ως επίδειξη από τον διδάσκοντα η καύση διαφόρων ουσιών και

να γίνει ανίχνευση του διοξειδίου του άνθρακα με σβήσιμο κεριού για να συνδεθεί με τη χρήση του ως υλικό γεμίσματος πυροσβεστήρων. Παρακολούθηση πειραμάτων από το διδακτικό υλικό:

Ο αέρας περιέχει 20% v/v οξυγόνο http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/1430

Κηροσβέστες http://photodentro.edu.gr/video/r/8522/854

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΠΑΝΑΛΗΨΕΙΣ και ΕΤΗΣΙΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ

Ποιο αέριο είναι διαλυμένο στα αναψυκτικά;

Τι ποσότητα αλατιού μπορεί να εξαχθεί από ένα λίτρο θαλασσινό νερό;

Τα μεταλλεία, ορυχεία ή λατομεία της περιοχής: Σύγχρονα ή παλαιότερα. Η συμβολή τους στην ανάπτυξη της περιοχής και οι αρνητικές επιπτώσεις τους στο περιβάλλον.

Οι μαθητές σε ομάδες να επιλέξουν ένα αντικείμενο του οικείου περιβάλλοντος και να συνθέσουν μια εργασία η κάθε ομάδα στην οποία θα αναφέρονται οι φυσικές πρώτες ύλες που χρησιμοποιήθηκαν, καθώς και οι διεργασίες που ακολουθήθηκαν για την παραγωγή του, αναζητώντας σχετικό υλικό από τη βιβλιογραφία. Το τελικό προϊόν της εργασίας μπορεί να έχει τη μορφή αφίσας, παιγνιδιού, κατασκευής κλπ.

ΧΗΜΕΙΑ Γ΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Θα χρησιμοποιηθούν τα βιβλία:

Χημεία Γ΄ Γυμνασίου, Βιβλίο Μαθητή, Θεοδωρόπουλος Π. κ.ά, ΙΤΥΕ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ, 2015, Κωδικός βιβλίου: 0-21-0161, ISBN 978-960-06-2782–4. (ανακτήθηκε από http://ebooks.edu.gr/ στις

5-7-2016)

Χημεία Γ΄ Γυμνασίου, Εργαστηριακός Οδηγός, Θεοδωρόπουλος Π. κ.ά, ΟΕΔΒ, 2007, ISBN 960–

06-2046–6. (ανακτήθηκε από http://ebooks.edu.gr/ στις 5-7-2016)

Χημεία Γ΄ Γυμνασίου, Τετράδιο Εργασιών Μαθητή, Θεοδωρόπουλος Π. κ.ά, ΟΕΔΒ, 2007, ISBN

960–06-2045-8. (ανακτήθηκε από http://ebooks.edu.gr/ στις 5-7-2016) Διδακτέα ύλη (Περιεχόμενο – Διαχείριση και ενδεικτικός προγραμματισμός) Σύνολο ελάχιστων προβλεπόμενων ωρών είκοσι πέντε (25).

Η διδακτέα ύλη του μαθήματος ορίζεται σύμφωνα με την ακόλουθη σειρά των ενοτήτων ως εξής:

2η Ενότητα: ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΕ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ

Ο ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ

1.1 Από το χθες, 1.2. Στο σήμερα: Ο σύγχρονος περιοδικός πίνακας και 1.3 Τα μέταλλα και τα αμέταλλα στον περιοδικό πίνακα (2 ΩΡΕΣ)

Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι μαθητές πρέπει να μπορούν να εξάγουν πληροφορίες από τον

ΠΠ και να συνδέουν ιδιότητες και χαρακτηριστικά των στοιχείων με τη θέση τους στον ΠΠ.

Αρχικά να ακολουθηθεί μια ιστορική προσέγγιση της ανάγκης και των προσπαθειών για ταξινόμηση των στοιχείων. Κατόπιν οι μαθητές σε ομάδες, χρησιμοποιώντας διάφορες εκδόσεις του Περιοδικού Πίνακα (πχ. της RSC http://www.rsc.org/periodic-table) στον Η/Υ, να αντλήσουν πληροφορίες για τα διάφορα στοιχεία και να εξάγουν συμπεράσματα για τις ομοιότητές και τις διαφορές τους.

ΑΛΚΑΛΙΑ

2.2. Ιδιότητες των αλκαλίων (1 ΩΡΑ)

Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι μαθητές πρέπει να μπορούν να συσχετίζουν πώς μεταβάλλεται

η δραστικότητα των αλκαλίων με τη θέση τους στον περιοδικό πίνακα.

Παρακολούθηση βιντεοσκοπημένων πειραμάτων. Καταγραφή παρατηρήσεων για τις φυσικές και

χημικές τους ιδιότητες και εξαγωγή συμπερασμάτων για τη σχετική τους δραστικότητα.

Φυσικές ιδιότητες αλκαλίων

http://www.rsc.org/learn-chemistry/resource/res00000731/alkali- metals#!cmpid=CMP00000879

Αντιδράσεις αλκαλίων με νερό

http://www.rsc.org/learn-chemistry/resource/res00000732/heating-group-1-metals-in-air- and-in-chlorine#!cmpid=CMP00000939

ΜΕΡΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ

3.1 Μέταλλα και αμέταλλα και 3.4 τα κράματα (2 ΩΡΕΣ)

Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι μαθητές πρέπει να μπορούν να συνδέουν ιδιότητες των

μετάλλων με τις χρήσεις των μετάλλων, των κραμάτων και τη σημασία τους για την καθημερινή ζωή. Να γίνουν με τη μορφή μικρής ερευνητικής εργασίας στο εργαστήριο ή στην τάξη από ομάδες 4-5 μαθητών τα θέματα:

Μελέτη φυσικών ιδιοτήτων των μετάλλων. Μελέτη δειγμάτων μετάλλων (από τη συλλογή του

σχολικού εργαστηρίου ή από καθημερινά υλικά ή από βίντεο) και καταγραφή των σχετικών παρατηρήσεων.

Σκουριά, αποτροπή σκουριάς. Χρήσεις μετάλλων κραμάτων.

Ο ΑΝΘΡΑΚΑΣ

4.2 Φυσικοί άνθρακες και 4.3 Τεχνητοί άνθρακες (2 ΩΡΕΣ)

Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι μαθητές πρέπει να μπορούν να αναγνωρίζουν τις διάφορες μορφές άνθρακα (φυσικές και τεχνητές) που χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας ζωή και να συνδέουν τις ιδιότητες και τις χρήσεις της κάθε μορφής με τη δομή της.

1η διδακτική ώρα:

Α ΄ Πρόταση : Μελέτη δειγμάτων φυσικών ανθράκων (από τη συλλογή του σχολικού εργαστηρίου ή από φωτογραφικό υλικό ή από βίντεο) και καταγραφή των σχετικών παρατηρήσεων. Ακολούθως, παρακολούθηση των βίντεο: Δομή του άνθρακα, Δομή του γραφίτη και πώς σχηματίστηκαν οι γαιάνθρακες από το ψηφιακό διδακτικό υλικό «Ο Θαυμαστός κόσμος της Χημείας για το Γυμνάσιο».

Β ΄ Πρόταση : Φυσικοί και τεχνητοί άνθρακες από το Φύλλο Εργασίας του εκπαιδευτικού πακέτου

Άνθρακας Β έργο Πλειάδες-Νηρηίδες Δεκέμβριος 2007 http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/7464

Προτείνεται να εξεταστούν τα Φουλλερένια και οι νανοσωλήνες (Παράθεμα: Είναι θέμα Χημείας).

2η διδακτική ώρα:

Α ΄ Πρόταση: Να γίνει στο εργαστήριο ή στην τάξη από ομάδες 4-5 μαθητών το Πείραμα 7.1 (Αποχρωματισμός διαφόρων εγχρώμων διαλυμάτων με τη χρήση ενεργού άνθρακα) της 7ης Εργαστηριακής Άσκησης του Εργαστηριακού οδηγού.

Β ΄ Πρόταση: Διεξαγωγή των πειραματικών δραστηριοτήτων με τη μορφή επίδειξης από το διδάσκοντα με συμπλήρωση των αντίστοιχων σελίδων του Τετραδίου Εργασιών από τους μαθητές.

3η Ενότητα: Η ΧΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ

ΟΙ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ

1.1. Γενικά, 1.3. Καύση των υδρογονανθράκων, 1.4. Οι υδρογονάνθρακες ως καύσιμα (3 ΩΡΕΣ)

Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι μαθητές πρέπει να μπορούν αναγνωρίζουν και να περιγράφουν τους υδρογονάνθρακες ως ενώσεις του άνθρακα με το υδρογόνο (ΟΧΙ ονοματολογία) και να προτείνουν μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος από τη χρήση του πετρελαίου και του φυσικού αερίου.

Να γίνει στο εργαστήριο ή στην τάξη με τη μορφή επίδειξης από τον διδάσκοντα το Πείραμα 9.1 (Καύση βουτανίου και ανίχνευση του παραγόμενου νερού και του διοξειδίου του άνθρακα) και το Πείραμα 9.2 (Καύση παραφίνης. Παρατήρηση της παραγόμενης αιθάλης) της 9ης Εργαστηριακής Άσκησης του Εργαστηριακού οδηγού. Οι μαθητές να συμπληρώσουν τις αντίστοιχες σελίδες του Τετραδίου Εργασιών.

Επιπλέον, προτείνεται να χρησιμοποιηθεί το Φύλλο Εργασίας «Το διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα» από το εκπαιδευτικό πακέτο Άνθρακας Β έργο Πλειάδες-Νηρηίδες Δεκέμβριος 2007.

ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ-ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ – ΠΕΤΡΟΧΗΜΙΚΑ

2.8 Τι είναι τα πλαστικά; (2 ΩΡΕΣ)

Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι μαθητές πρέπει να μπορούν να κρίνουν και να αποφασίζουν για τη χρήση σημαντικών ενώσεων του άνθρακα στην καθημερινή ζωή.

Προτείνεται να έχουν συγκεντρωθεί διάφορα πλαστικά προϊόντα καθημερινής χρήσης και οι μαθητές να εργαστούν σε ομάδες για να μελετήσουν τα χαρακτηριστικά του κωδικού αναγνώρισης, να ομαδοποιήσουν πλαστικά προϊόντα και να προτείνουν τρόπους χειρισμού τους όταν δεν χρειάζονται πια.

Η ΑΙΘΑΝΟΛΗ

3.2 Αιθανόλη ή αιθυλική αλκοόλη ή οινόπνευμα, 3.5 Αλκοολούχα ποτά και 3.6 Φυσιολογική δράση της αιθανόλης (2 ΩΡΕΣ)

Α ΄ Πρόταση: Να γίνει στο εργαστήριο ή στην τάξη από ομάδες 4-5 μαθητών το Πείραμα 10.1 (Προσδιορισμός της περιεκτικότητας αλκοολούχων ποτών σε αιθανόλη) της 10ης Εργαστηριακής Άσκησης του Εργαστηριακού οδηγού.

Β ΄ Πρόταση : Διεξαγωγή των πειραματικών δραστηριοτήτων με τη μορφή επίδειξης από το διδάσκοντα με συμπλήρωση των αντίστοιχων σελίδων του Τετραδίου Εργασιών από τους μαθητές.

Επιπλέον, προτείνεται να χρησιμοποιηθεί το Φύλλο εργασίας «Αλκοολούχα ποτά και φυσιολογική δράση της αιθανόλης-Αλκοτέστ» από το εκπαιδευτικό πακέτο Άνθρακας Β έργο Πλειάδες-Νηρηίδες Δεκέμβριος 2007 http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/6786

1η ΕΝΟΤΗΤΑ: ΟΞΕΑ – ΒΑΣΕΙΣ – ΑΛΑΤΑ

ΤΑ ΟΞΕΑ

1.1 Ιδιότητες οξέων και 1.3 Κλίμακα pH ως μέτρο οξύτητας (3 ΩΡΕΣ)

Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι μαθητές πρέπει να μπορούν να αναγνωρίζουν τα οξέα που

χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας ζωή και να προβλέπουν την επίδραση οξέων της καθημερινής ζωής σε διάφορα υλικά (μέταλλα, μάρμαρα).

Α ΄ Πρόταση: Να γίνουν στο εργαστήριο ή στην τάξη από ομάδες 4-5 μαθητών οι παρακάτω

εργαστηριακές ασκήσεις για την εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με τις κοινές ιδιότητες των οξέων

(όξινος χαρακτήρας).

Παρασκευή διαλυμάτων δεικτών με εκχύλιση φυτικών ουσιών (π.χ. κόκκινο λάχανο).

Προσθήκη χυμού λεμονιού, ξιδιού και αραιού υδροχλωρικού οξέος στα εκχυλίσματα αυτά. (Πείραμα 1.4 της 1ης Εργαστηριακής Άσκησης του Εργαστηριακού οδηγού).

Προσδιορισμός του pH των παραπάνω υδατικών διαλυμάτων με χρήση πεχαμετρικού χαρτιού. (Πείραμα 1.1 της 1ης Εργαστηριακής Άσκησης του Εργαστηριακού οδηγού). Επανάληψη του προσδιορισμού μετά την προσθήκη νερού σε δεκαπλάσιο όγκο από τον αρχικό των παραπάνω διαλυμάτων.

Επίδραση διαλυμάτων αραιών οξέων σε σόδα, μάρμαρο. (Πείραμα 1.6 και Πείραμα 1.7 της

1ης Εργαστηριακής Άσκησης του Εργαστηριακού οδηγού).

Σύγκριση δραστικότητας ορισμένων μετάλλων κατά την αντίδρασή τους με τα οξέα. (Πείραμα 1.5 της 1ης Εργαστηριακής Άσκησης του Εργαστηριακού οδηγού).

1.2 Οξέα κατά Arrhenius (1 ΩΡΑ)

Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι μαθητές πρέπει να μπορούν να συνδέουν την συμπεριφορά των

οξέων με τη υπο-μικροσκοπική τους δομή, όπως αυτή αναπαρίσταται με το χημικό τους τύπο

(Σύνδεση Μακροσκοπικού-Υπο-μικροσκοπικού και Συμβολικού επιπέδου της Χημείας). Η διδασκαλία να εστιαστεί μόνο στα 4 παραδείγματα του σχολικού βιβλίου.

ΟΙ ΒΑΣΕΙΣ

2.1 Ιδιότητες βάσεων και 2.3 Κλίμακα pH ως μέτρο βασικότητας (2 ΩΡΕΣ)

Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι μαθητές πρέπει να μπορούν αναγνωρίζουν τις βάσεις που χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας ζωή.

Α ΄ Πρόταση : Να γίνουν στο εργαστήριο ή στην τάξη από ομάδες 4-5 μαθητών οι παρακάτω

εργαστηριακές ασκήσεις για την εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με τις κοινές ιδιότητες των βάσεων

(βασικός χαρακτήρας):

Παρασκευή διαλυμάτων δεικτών με εκχύλιση φυτικών ουσιών (π.χ. κόκκινο λάχανο).

Προσθήκη ασβεστόνερου, καθαριστικού τζαμιών και αραιού διαλύματος υδροξειδίου του νατρίου σε εκχυλίσματα φυτικών χρωστικών. (Πείραμα 2.3 της 2ης Εργαστηριακής Άσκησης του Εργαστηριακού οδηγού).

Προσδιορισμός του pH των παραπάνω υδατικών διαλυμάτων με χρήση πεχαμετρικού χαρτιού. (Πείραμα 2.1 της 2ης Εργαστηριακής Άσκησης του Εργαστηριακού οδηγού). Επανάληψη του προσδιορισμού μετά την προσθήκη νερού σε δεκαπλάσιο όγκο από τον αρχικό των παραπάνω διαλυμάτων.

2.2 Βάσεις κατά Arrhenius (1 ΩΡΑ)

Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι μαθητές πρέπει να μπορούν να συνδέουν την συμπεριφορά των βάσεων με τη υπομικροσκοπική τους δομή, όπως αυτή αναπαρίσταται με το χημικό τους τύπο (Σύνδεση Μακροσκοπικού-Υπο-μικροσκοπικού και Συμβολικού επιπέδου της Χημείας).

Η διδασκαλία να εστιαστεί μόνα στα 5 παραδείγματα του σχολικού βιβλίου και να γίνει σύνδεση με τον περιοδικό πίνακα ώστε να εξάγουν οι μαθητές το συμπέρασμα ότι στις βάσεις ανήκουν ενώσεις στοιχείων της 1ης και 2ης ομάδας.

ΕΞΟΥΔΕΤΕΡΩΣΗ και 4. ΑΛΑΤΑ

3.1 Εξουδετέρωση, 4.3 Τα άλατα (2 ΩΡΕΣ)

Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι μαθητές πρέπει να μπορούν να μεταβάλουν τη οξύτητα ή την βασικότητα ουσιών της καθημερινή τους ζωή χρησιμοποιώντας χημικές μεταβολές και να παρασκευάζουν ένας άλας με την αντίδραση της εξουδετέρωσης.

Α ΄ Πρόταση: Να γίνουν στο εργαστήριο ή στην τάξη από ομάδες 4-5 μαθητών οι παρακάτω

εργαστηριακές ασκήσεις: ΄

Διαδοχικές προσθήκες οξέος (υδροχλωρικού), βάσεως (υδροξειδίου του νατρίου), οξέος κ.ο.κ. σε νερό που έχει προστεθεί μπλε της βρωμοθυμόλης. (Πείραμα 3.1 της 3ης Εργαστηριακής Άσκησης του Εργαστηριακού οδηγού).

Παρασκευή χλωριούχου νατρίου με εξουδετέρωση διαλύματος υδροξειδίου του νατρίου από υδροχλωρικό οξύ. Παραλαβή του άλατος με εξάτμιση. (Πείραμα 4.1 της 4ης Εργαστηριακής Άσκησης του Εργαστηριακού οδηγού).

Ή εναλλακτικά

Παρασκευή θειικού ασβεστίου με προσθήκη διαλύματος θειικού οξέος σε διάλυμα υδροξειδίου του ασβεστίου. Παραλαβή του άλατος με διήθηση.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΩΝ ΟΞΕΩΝ, ΒΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΑΛΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ (2 ΩΡΕΣ)

Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι μαθητές πρέπει να μπορούν να ερμηνεύουν το ρόλο των οξέων, βάσεων και αλάτων στην καθημερινή ζωή, να εκτιμούν τη βιολογική και τεχνολογική σημασία των οξέων και των βάσεων και να προτείνουν τρόπους προστασίας του περιβάλλοντος από την αλόγιστη χρήση των οξέων, των βάσεων και των αλάτων.

Προτείνεται οι δύο ενότητες να μελετηθούν με τη μορφή ερευνητικής εργασίας δίνοντας σε ομάδες μαθητών θέματα όπως:

«Οξέα και βάσεις στην καθημερινή ζωή» Οι μαθητές διερευνούν κατά ομάδες τις χρήσεις οξέων και βάσεων στην καθημερινή ζωή και προτείνουν τρόπους ασφαλούς χρήσης αυτών.
«Όξινη βροχή» Οι μαθητές διερευνούν κατά ομάδες για τον τρόπο δημιουργίας της όξινης βροχής, τις επιπτώσεις της στο φυσικό περιβάλλον, τις επιπτώσεις της στα μνημεία (πχ. Ακρόπολη Αθηνών).
«Λιπάσματα» Οι μαθητές διερευνούν κατά ομάδες τα άλατα στα λιπάσματα, τη χρήση των λιπασμάτων στη γεωργία, το ρόλο των λιπασμάτων στη ρύπανση εδάφους και νερών.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΠΑΝΑΛΗΨΕΙΣ και ΕΤΗΣΙΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ

Ιστορία των στοιχείων: Ανακάλυψη στοιχείων και την προέλευση των ονομάτων τους.
Τα στοιχεία γύρω μας: Προέλευση, ιδιότητες και χρήσεις στοιχείων.
Εποχές του χαλκού και του σιδήρου. Πώς συνδέεται η ιστορική πορεία της ανθρωπότητας με τις ιδιότητες των μετάλλων;
Τα κυριότερα μεταλλεύματα της Ελλάδας. Μεταλλεία και μεταλλουργικές διεργασίες.

Εξέταση της συμβολής τους στην ανάπτυξη μιας περιοχής και των αρνητικών επιπτώσεών

τους στο περιβάλλον.